Powered By Blogger

22.1.13

Μια αποτύπωση του τρόμου...

Ίσως το πιο τρομακτικό απ’ όλα είναι η συμμετοχή των μαζών και των απλών ανθρώπων στη γένεση και αναπαραγωγή του ναζιστικού τερατουργήματος.

Μια αποτύπωση του τρόμου
Έτσι... Γιατί οι εκλογές ξανάρχονται...
Το ότι εβδομηντατόσα χρόνια μετά, πρέπει να εξηγήσεις εξ αρχής τι σημαίνει φασισμός, δεν το λες και μεγάλη πρόοδο. Η απόγνωση και η "έλλειψη" μνήμης έχει καθηλώσει ένα αδικαιολόγητα ευμεγέθες κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας στην ευκολία των παράλογων επιχειρημάτων. Των βολικών γενικεύσεων. Των ασυνείδητων επιλογών.

Στο κέντρο του Βερολίνου, υπάρχει μία μεγάλη έκταση που μετά το τέλος του πολέμου, παρέμεινε γιαπί. Βλέπεις, σε ετούτο το σημείο υψώνονταν κάποτε τα κτήρια της Γκεστάπο και των Ες Ες. Ακριβώς εδώ βρισκόταν το διοικητικό κέντρο του Χίτλερ και των συνεργατών του. Οι βομβαρδισμοί των συμμάχων ισοπέδωσαν το μέρος, που εν συνεχεία υπάχθηκε στο Δυτικό Βερολίνο και σχεδόν γιαπί παραμένει μέχρι τις μέρες μας.
Περπατώντας εντός της έκτασης και κατά μήκος του τείχους (που σε αυτό του το τμήμα, έχει παραμείνει σχεδόν ανέπαφο, ως ιστορικό τεκμήριο μνήμης και αναστοχασμού), συναντάς κάτω από ειδικές μεταλλικές κατασκευές, τα υπόγεια των κυβερνητικών κτηρίων των Ναζί.
"Καλώς ήρθατε" στην "τοπογραφία του τρόμου". Πιαστείτε όλοι από το χέρι και ας κάνουμε μία σύντομη αναδρομή στην αδυσώπητη και αναπόδραστη αλήθεια της φασιστικής βίας.
Στο μέσον της έκτασης, οι Γερμανοί έχουν φτιάξει πολύ προσφάτως ένα λιτό μουσείο από μέταλλο και γυαλί, για να στεγάσουν το δύσκολο και ενοχικό θέμα του Ναζισμού. Μέσα από μία σειρά φωτογραφικών ντοκουμέντων και σύντομων κειμένων, επιστρέφουν σε μία από τις πλέον καταίσχυντες στιγμές της πανανθρώπινης ιστορίας: την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία και την πραγμάτωση της φασιστικής ιδεολογίας.
Όλα ξεκίνησαν μέσα στο χάος και την οικονομική δυσπραγία που επέβαλαν οι δυτικοί στην ηττημένη Γερμανία μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η υψηλή ανεργία, η ανέχεια και η απόγνωση των λαϊκών τάξεων αποτέλεσε το πρόσφορο έδαφος για την ανάδειξη του Χίτλερ και την ευρεία υποστήριξη των επιχειρημάτων του: μειονότητες όπως οι Εβραίοι μάς κατατρώνε τον πλούτο, η ανωτερότητα της φυλής μας αποδεικνύεται από τη λαμπρή ιστορία μας, όλοι οι υπόλοιποι λαοί είναι φυλετικά κατώτεροι και άρα θα πρέπει να παταχθούν, οι πολιτικοί είναι διεφθαρμένοι και αναποτελεσματικοί, η βία κατά πάντων είναι δικαιολογημένη όταν ενδύεται το μανδύα του εθνικού συμφέροντος, χρησιμοποιούμε τη δημοκρατία για να επιβάλουμε τον ολοκληρωτισμό.

Και κάπως έτσι ξεκίνησαν τα πρώτα ξεσπάσματα βίας. Κατά των “προφανών” εχθρών του λαού: των ξένων. Στην πάνω φωτογραφία, δεν κάνει τόσο εντύπωση το πλήθος των όσων συγκεντρώθηκαν για να χαζέψουν το σπάσιμο και την καταστροφή ενός εβραϊκού μαγαζιού. Σου κάνει μεγαλύτερη εντύπωση, οι χαρούμενες, γελαστές φάτσες των ανθρώπων που γύρισαν να κοιτάξουν το φωτογραφικό φακό, ενόσω εκτυλισσόταν δίπλα τους μία πράξη απροκάλυπτης βίας.

Το ίδιο και στις επόμενες φωτογραφίες. Οι Ναζιστές έχουν καταλάβει την εξουσία και προχωρούν σε εκδιώξεις ή συλλήψεις Εβραίων και κατασχέσεις περιουσιών. Πίσω από το σκοινί, το φιλοθεάμων πλήθος παρακολουθεί και δεν λείπουν τα χαμόγελα.

Ντυμένες με τα καλά τους παλτουδάκια και τα καπέλα τους, οι Εβραίες εγκαταλείπουν τα σπίτια και τις περιουσίες τους, χωρίς να καλογνωρίζουν τι σχέδια έχει στο νοσηρό μυαλό του το νέο καθεστώς, για την περίπτωσή τους. Αστές της εποχής, αξιοπρεπείς στην εμφάνιση και σίγουρα θορυβημένες, έχουν βρεθεί ξαφνικά στο επίκεντρο μίας λαϊκής αρένας που στήθηκε για να τις δει να εξευτελίζονται.
Ηλικιωμένες κυρίες εν σειρά οδηγούνται στο άγνωστο. Εξιλαστήρια θύματα ενός λαού που διψάει για αίμα και αντεκδίκηση.
Οι Ναζί προχωρούν σε παραδειγματικές κατασχέσεις και συστηματικούς εκφοβισμούς. Πρόσεξε και πάλι το πλήθος που παρακολουθεί.
Με τα χαρτιά τους στο χέρι, σε μεγάλες ουρές, περιμένουν να ιδούν τι θα απογίνουν. Βλέπεις στα πρόσωπά τους την κούραση, κάποιο φόβο, ίσως και περιέργεια. Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί που θα οδηγήσει το τρενάκι του φασισμού. Ξεκινάει έτσι απλά: από μερικές προσαγωγές, μερικές μικρές νίκες που ικανοποιούν και ανακουφίζουν το λαϊκό αίσθημα. Εν συνεχεία, κλιμακώνει τις δράσεις του, ξεδιπλώνει τα πλοκάμια του και στραγγαλίζει τις ελευθερίες. Στο τέλος, κατατρώγει τα σωθικά όλων όσων έρχονται σε επαφή μαζί του και διασπείρει το μίσος και τον τρόμο. Καταλήγει πάντοτε στην καταστροφή. Έτσι ακριβώς. Και τόσο προβλέψιμα.
Κοίτα προσεκτικά τους ανθρώπους που κάθονται και περιμένουν με την καρτέλα περασμένη στο στήθος τους.
Κοίταξέ τους πολύ προσεκτικά. Και ύστερα δες αυτό το παιδί.

Είναι μέρος μίας μεγαλύτερης φωτογραφίας που έχει ως θέμα την εκκένωση μίας συνοικίας Εβραίων. Στάθηκα στο βλέμμα του και στην ανάταση των χεριών του. Από πίσω το όπλο του γερμανού στρατιώτη και μπροστά το παιδί.
Θα μπορούσε να είναι το δικό μας, του αύριο, το παιδί...



Εστιάστε σ' αυτό το ειρωνικό χαμόγελο. Του στρατιώτη που παρακολουθεί με προφανή ικανοποίηση, τον εξευτελισμό ενός ανθρώπου.
 
Το επόμενο στάδιο είναι η διαπόμπευση. Των όσων δεν εκπληρώνουν τα κριτήρια. Όσων δεν ταιριάζουν στο προκρούστειο κρεβάτι του φαντασιακού ιδεότυπου.
Και η περιφορά τους μπροστά από τα αδηφάγο και αποκτηνωμένο πλήθος. Που συγκαλύπτει την ατομική του ευθύνη μέσα στο συλλογικό ασυνείδητο.
 
Δεν ήξεραν ούτε που οδηγούνταν όλοι όσοι συλλαμβάνονταν, ούτε βεβαίως γνώριζαν περί των φρικαλέων πειραμάτων, των βασανιστηρίων και των φούρνων. Όταν τελείωσε ο πόλεμος και γύρισαν γεμάτοι αγωνία οι όσοι επέζησαν από το Άουσβιτς και το Νταχάου, τότε μόνο αντιλήφθηκε ο κόσμος το μέγεθος του εγκλήματος. Τη συμφορά που προκάλεσε το μίσος.
Αυτός ο χάρτης δείχνει από που μεταφέρονταν συλληφθέντες προς το Άουσβιτς. Ναι, και από την Ελλάδα. Από τη Θεσσαλονίκη, τη Ρόδο, την Αθήνα, την Κέρκυρα και τα Γιάννενα.
Αυτές είναι γυναίκες δεσμοφύλακες και νοσοκόμες που υπηρέτησαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Παρατήρησε τη σκληρότητα και την απανθρωπιά στα βλέμματά τους. Από ένα σημείο και μετά, εάν αφήσεις να σε καταλάβει το μίσος, η όποια ηθική σου υπόσταση ακυρώνεται. Ένα κτήνος γίνεσαι.
Η φωτογραφία από τις δίκες που ακολούθησαν μετά το τέλος του πολέμου. Οι θαρραλέοι παλικαράδες κρύβουν τώρα τα πρόσωπά τους από το φωτογραφικό φακό.
Και κάτι ακόμα πολύ ενδιαφέρον. Σε αυτό το πλήθος όλοι χαιρετούν ναζιστικά.

 Όλοι εκτός από έναν.

Και ίσως αυτός ο ένας, να σώζει κάπως τα προσχήματα για τους Γερμανούς που δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν συνειδησιακά αυτή τη δυσβάσταχτη ιστορική ενοχή. Άλλοι είναι σε φάση άρνησης, άλλοι σε φάση αδιαφορίας, άλλοι ειλικρινώς ντρέπονται για τους μπαμπάδες ή τους παππούδες τους που συμμετείχαν σε αυτό το έγκλημα.

Για το τέλος, αυτή η φωτογραφία.
Ένα ζευγάρι σε μία τρυφερή, ανθρώπινη στιγμή.
Από πάνω του, τα σημαιάκια με τον αγκυλωτό σταυρό...
(οι εικόνες από κάποιο e-mail που έλαβα το κείμενο που περιείχε το προσάρμοσα στα μέτρα μου...)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου