Αρχιεπισκοπή Αμερικής: Αποπομπές Μητροπολιτών και το ενδεχόμενο πολιτικό κόστος.

Ενώ η ανεμοθύελλα που συχνά-πυκνά δέρνει την Ελληνική Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αμερικής φαινόταν πως είχε καταλαγιάσει τις τελευταίες βδομάδες, ξαφνικά η προχθεσινή ενέργεια του πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου (2 Νοεμ.) να παύσει το μητροπολίτη Σικάγου Ναθαναήλ από τα συνοδικά καθήκοντα του, κάθε άλλο παρά καταπραΰνει τα πνεύματα ώστε να τεθεί τέλος στη συνεχή αναστάτωση που χαρακτηρίζει την ορθόδοξη εκκλησιαστική ζωή στην Αμερική.

Μέχρι στιγμής δεν έγιναν γνωστοί οι λόγοι που προκάλεσαν την πατριαρχική πρωτοβουλία.

Ωστόσο τονίζεται ότι η πατριαρχική απόφαση ελήφθη μετά από απαίτηση του αρχιεπισκόπου Αμερικής Ελπιδοφόρου του οποίου αυστηρός επικριτής υπήρξε ο Ναθαναήλ στο πλαίσιο πρόσφατης συνεδρίας της συνόδου του Φαναρίου.

Στις δημοσιογραφικές προσπάθειες να εξηγηθεί το γεγονός σημειώνονται βεβιασμένα ασύνδετες κατ΄ ουσία αναφορές:

- στον επιδιωκόμενο διχασμό της Ελληνοαμερικανικής Κοινότητας, με την επισήμανση ότι ήδη ο Ελπιδοφόρος κατάφερε και δίχασε και τους Κύπριους απόδημους, με αποτέλεσμα να βραχυκυκλωθεί το κομμάτι της Ομογένειας που εργαζόταν για τα εθνικά θέματα,

- στο επεισόδιο που είχε σημειωθεί στα εγκαίνια του “Τουρκικού Κέντρου” απέναντι από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών όπου ο αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος αντάλλαξε φιλοφρονήσεις με τον τουρκοκύπριο Τατάρ και συνεχάρη με χειροφίλημα τον Ταγίπ Ερντογάν,

- στους δεσμούς του αρχιεπίσκοπου Ελπιδοφόρου με τον φιλότουρκο δήμαρχο της Νέας Υόρκης Έρικ Άνταμς ο οποίος επισκέφθηκε επανειλημμένα την Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα

- στη πρόσφατη διακίνηση μεγάλων χρηματικών ποσών που από την Αμερική, μέσω της Ιταλίας, κατέληξαν στην Τουρκία.

Παράλληλα, επιχειρώντας να κατανοήσει την επιρροή που ασκεί στον πατριάρχη Βαρθολομαίο ο αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος, ώστε να φθάνει ο τελευταίος στο σημείο να απαιτεί την αποπομπή μελών της πατριαρχικής συνόδου, ο Τύπος επικαλείται "σημαντικούς πλην ανώνυμους παράγοντες της Ομογένειας, που δηλώνουν πως γνωρίζουν με ακρίβεια πως ο Οικουμενικός Πατριάρχης υπέκυψε στις πιέσεις του Αρχιεπισκόπου Αμερικής. “Γνωρίζω τον τρόπο”, τόνισε με νόημα ένας από τους παράγοντες, αφήνοντας έτσι υπονοούμενα για πολλές ερμηνείες...

Εκκλησιαστικοί εμπειρογνώμονες επισημαίνουν επίσης ότι θα υπάρξει πιθανότατα συνέχεια στο νέο πατριαρχικό σκηνικό αναφέροντας ότι - με βάση σχετικό κατάλογο που ο Ελπιδοφόρος έχει ήδη στείλει στο Φανάρι - θα εκδιωχθούν και άλλοι Μητροπολίτες που θεωρούνται ότι έχουν ευαισθησίες στα ελληνικά εθνικά θέματα της Κύπρου και της Ελλάδας.

Όσον αφορά τον μητροπολίτη Νέας Ιερσέης Απόστολο, ο οποίος ακολουθώντας τον Σικάγου Ναθαναήλ, εξαπέλυσε κι αυτός επίθεση κατά του Ελπιδοφόρου στην παραπάνω συνεδρία της συνόδου, πατριαρχικοί κύκλοι εξέφραζαν την ελπίδα ότι δεν θα χρειασθεί να αναλάβει το Φανάρι το πολιτικό κόστος και άλλης αποπομπής, καθώς θα έχει στο μεταξύ λάβει το μήνυμα... ο νέος εύλαλος μητροπολίτης.

Πέρα από τις συγκεκριμένες λεπτομέρειες της αποπομπής μελών της πατριαρχικής συνόδου, εκκλησιαστικοί παρατηρητές επεσήμαιναν ξανά την χρησιμότητα εκπροσωπευτικής σύνθεσης και ομαλής λειτουργίας της συνόδου στην ορθόδοξη εκκλησία. Υπενθύμισαν σχετικά όσα προ ετών είχαν καταγράψει για το συνοδικό θεσμό τόσο ο αείμνηστος αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Στυλιανός όσο και ο πρώην ΑμερικήςΣπυρίδων βλ.(http://www.archbishopspyridon.gr/spyridon_2004/spws_asp-ptr-synod_23feb04.html και http://www.archbishopspyridon.gr/spyridon_2003/add_nkosm-stylianos2_06aug03.html ), ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα αυθαιρεσίας και σατραπισμού.

Αλέξανδρος Ρεμούνδος

Έκρυθμη η κατάσταση στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής.

 

Το θέμα της συνεχιζόμενης έκρυθμης κατάστασης που επί δεκαετίες επικρατεί στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής, επανήλθε στο προσκήνιο, εκκλησιαστικό και δημοσιογραφικό, κατόπιν τως εξελίξεων που σημειώθηκαν στις 29-30 Αυγούστου στο πλαίσιο των εργασιών της πατριαρχικής συνόδου στο Φανάρι.

Σύμφωνα με πληροφορίες δημοσιογραφικών πηγών η σχετική συζήτηση άρχισε με την πρόταση του Μητροπολίτη Λαοδικείας Θεοδώρητου, διευθυντή του Γραφείου του Πατριαρχείου στην Αθήνα, να ενημερώσουν το συνοδικό σώμα οι δυο παριστάμενοι εξ Αμερικής συνοδικοί, οι Μητροπολίτες Σικάγου Ναθαναήλ και Νέας Ιερσέης Απόστολος .

Οι δυο μητροπολίτες επιχείρησαν να παρουσιάσουν τι ακριβώς συμβαίνει στην Αμερική. Συγκεκριμένα εξήγησαν πως εμάς τους αρχιερείς της Επαρχιακής Συνόδου μας περιφρονεί. Εκκλησιαστικά και θεσμικά το ανώτατο διοικητικό όργανο της Αρχιεπισκοπής είναι η Σύνοδος. Αποφασίζει μόνος του. Συγκαλεί την Εκτελεστική Επιτροπή με τους λαϊκούς και πολλές φορές οι λαϊκοί μας επιβάλλουν πράγματα ενώ πολλά που αφορούν την Αρχιεπισκοπή τα μαθαίνουμε εκ των υστέρων.

Υπογράμμισαν επίσης πως στη Θεολογική Σχολή τα πράγματα δεν είναι όπως τα περιέγραψε ο Αγιος Αμερικής στην αναφορά του στην Κληρικολαϊκή. Αυτή τη στιγμή η Σχολή δεν έχει χρήματα να καταβάλλει τους μισθούς, αλλά και τα πάγια έξοδα. Η Αρχιεπισκοπή και μερικοί λαϊκοί έβαλαν χρήματα για να μπορέσουν να καλυφθούν τα έξοδα του ναού του Αγίου Νικολάου. Οι μητροπολίτες δεν αποσιώπησαν στη συνέχεια, ότι η επιτροπή οικονομικών της Κληρικολαϊκής (250 κληρικοί και λαϊκοί) καταψήφισε την εισήγηση του Ελπιδοφόρου για αύξηση της ετήσιας συνεισφοράς (από 3% σε 9%) των κοινοτήτων προς την Αρχιεπισκοπή.

Πρόσθεσαν ακόμα ότι πολεμούμαστε και συκοφαντούμαστε από τον Αμερικής εδώ στο Πατριαρχείο κι αυτό δεν είναι δίκαιο. Μας τηλεφωνεί και μας μαλώνει επειδή δεν συμφωνούμε σε κάποια πράγματα, έχομε δικαίωμα να διαφωνήσομε. Η Αρχιεπισκοπή απ’ έξω λάμπει, αλλά από μέσα είναι σάπια, αλλά ευτυχώς που έχομε καλό κόσμο γιατί αν ο κόσμος δεν πίστευε πραγματικά στον Χριστό θα μας είχαν εγκαταλείψει όλους. Οι εκκλησίες μας είναι άδειες.

Τέλος, ο Μητροπολίτης Σικάγου Ναθαναήλ καταπλήττοντας τα υπόλοιπα μέλη της Συνόδου τόνισε με έμφαση πως «δεν υπάρχει συνεργασία, δεν τον εμπιστευόμαστε τον Αρχιεπίσκοπο Ελπιδοφόρο».

______________

Από τα παραπάνω προκύπτει σαφώς , ότι για την έκρυθμη κατάσταση της Αρχιεπισκοπής θεωρείται υπεύθυνος ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος, του οποίου η διακονία και η θέση αμφισβητείται πλέον σοβαρά, αφού δε μπόρεσε μέχρι τώρα να συνεργαστεί με τους ιεράρχες της Αμερικής και να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους. Είναι η πρώτη φορά που τίθεται θέμα Ελπιδοφόρου τόσο φανερά και τόσο επίσημα επί συνόδου. Σύμφωνα με εκκλησιαστικούς παρατηρητές το θέμα προσλαμβάνει ακόμη σοβαρότερες διαστάσεις αν ληφθεί υπόψη η συνοδική πρακτική του Φαναρίου: για να φθάσει  μέχρι τη σύνοδο ένα επίμαχο θέμα προς συζήτηση, προηγείται πάντοτε συνεννόηση, μεθόδευση, με σκοπό να στηθεί το καταλληλότερο και πειστικότερο συνοδικό σκηνικό. 

Στην περίπτωση αυτή συμμετείχαν στη προσυνεννόηση ο Λαοδικείας Θεοδώρητος, οι δυο μητροπολίτες απ' την Αμερική και φυσικά ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος χωρίς την αρχική και τελική έγκριση του οποίου κάθε σχετική συζήτηση θα ήταν αδύνατη.

Γιατί τώρα όλο αυτό το σκηνικό; Κατά τους σχολιαστές των εκκλησιαστικών πραγμάτων ο βασικότερος λόγος είναι η απροθυμία του Βαρθολομαίου να επωμιστεί μόνος την ευθύνη για την έξωση και του τέταρτου αρχιεπίσκοπου Αμερικής στη διάρκεια της πατριαρχίας του, ιδίως μετά τον σάλο που είχαν προκαλέσει οι προηγούμενες γνωστές εκπαραθυρώσεις των αρχιεπίσκοπων Ιάκωβου, Σπυρίδωνα και Δημητρίου.

Κάθε εκπαραθύρωση έχει για τον πατριάρχη και πολιτικό κόστος τόσο εσωτερικά, στον άμεσο χώρο του ίδιου του Φαναρίου, όσο -προ παντός αυτό- προς τα έξω. Αλλά ακόμη και στο χώρο της θεολογίας, ειδικά του κανονικού δικαίου, εγείρονται πολλά ερωτήματα σχετικά με τον κανονικό χαρακτήρα των εκπαραθυρώσεων, εφ' όσον, σύμφωνα με τους κανόνες των μεγάλων συνόδων της Εκκλησίας, ο επίσκοπος, κανονικά εκλεγμένος, παραμένει στη θέση του δια βίου.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ελπιδοφόρος είναι προβληματικός ιεράρχης γενικά, αλλά ειδικότερα στα εθνικά θέματα λόγω των στενών σχέσεων του με την τουρκική πολιτική ηγεσία. Είναι εξίσου βέβαιο, ότι η Αρχιεπισκοπή Αμερικής αντιμετωπίζει σειρά άλυτων προβλημάτων, πολλά από τα οποία όσο και να υπερτονίζεται ότι προϋπήρχαν από δεκαετίες, επιδεινώθηκαν επί των ημερών του σημερινού πατριάρχη, καθώς δεν υπήρξε ιδιαίτερη μέριμνα να μελετηθούν σε βάθος και να επιλυθούν.

Όπως εξηγούν οι γνωρίζοντες τα εκκλησιαστικά, ο Βαρθολομαίος εστίασε το ενδιαφέρον του μόνο στο θέμα του αρχιεπισκόπου το οποίο χειρίσθηκε δημιουργώντας τη μη θεσμική και σαφώς αντικανονική θέση του πατριαρχικού λεγάτου στην Αμερική του οποίου ο ρόλος ήταν να αντισταθμίζει την εξουσία του αρχιεπίσκοπου. Όποτε φαινόταν πως η μέθοδος του αντίβαρου δεν απέδιδε το προσδοκώμενο, προσέφευγε ο Βαρθολομαίος στον ανορθόδοξο τρόπο των εξώσεων και εκπαραθυρώσεων των αρχιεπίσκοπων. Σήμερα, συνειδητοποιώντας προφανώς τα σφάλματα του παρελθόντος, εμφανίζεται όλο και πιο διστακτικός να αναλάβει μόνος την ευθύνη μιας νέας εκπαραθύρωσης. Έτσι, τη φορά αυτή, η ευθύνη της έξωσης του αρχιεπίσκοπου Αμερικής, ανατέθηκε, ως φαίνεται, στα μέλη της πατριαρχικής συνόδου...

Αλέξανδρος Ρεμούνδος

Το Ναρκοπέδιο που λέγεται Αρχιεπισκοπή Αμερικής

 

Της δημοσιογράφου-συγγραφέως Ιουστίνης Φραγκούλη-Αργύρη

Ήρθε ο νέος Αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ. Ελπιδοφόρος εν μέσω ωσαννά και επαίνων εκείνο τον Ιούνιο του 2019 με ροδοπέταλα να ρένουν το κόκκινο χαλί που πάτησε για να ενθρονιστεί στον αρχιεπισκοπικό θώκο της Αμερικής.

Ήρθε ως εκλεκτός του Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου με θερμούς εναγκαλισμούς από τον αγαπητό και αποτελεσματικά δραστήριο φάδερ Αλεξ Καρλούτσο, ο οποίος συντόνισε την περίλαμπρη ενθρόνιση.

Με την πρότερη εμπειρία του από τους προκατόχους του (έξωση αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος μετά από ανελέητο πόλεμο δημοσιεύσεων και δολοφονίας χαρακτήρα, έξωση αρχιεπισκόπου Δημητρίου μέσα σε επώδυνη δημοσιότητα στα γηρατειά του) , ο κ. Ελπιδοφόρος έφερε μαζί του δικούς του ανθρώπους προκειμένου να στηριχθεί μέσα σε ένα δικό του περιβάλλον.

Έτσι άρχισε η αποξένωση με τον φάδερ Άλεξ Καρλούτσο, ο οποίος πολύ γρήγορα εγκατέλειψε το αρχιεπισκοπικό μέγαρο, παίρνοντας μαζί του ένα νέο πατριαρχικό ταμείο, που εν πολλοίς δημιούργησε ο νέος αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ. Ελπιδοφόρος μέσω του Τάγματος των Αρχόντων κατά την επίσκεψη του Πατριάρχη το 2021 στον απόηχο του COVID.

Τα πρώτα δύο χρόνια της αρχιεπισκοπείας του κ. Ελπιδοφόρου κύλησαν σχετικά εύκολα και ήρεμα, καθότι ήρθε η πανδημία, η Εκκλησία περιορίστηκε στα αυστηρώς θρησκευτικά της καθήκοντα και ο Αρχιεπίσκοπος πήγαινε από ναό σε ναό τις Κυριακές με τους ελάχιστους πιστούς, προβάλλοντας όμως μια ζεστή προσωπικότητα προς το ποίμνιό του.

Ταυτόχρονα προσπάθησε να τακτοποιήσει διάφορες εκκρεμότητες:

1.   Διόρισε τον Τζόρτζ Καντώνη διευθυντή της Θεολογικής Σχολής της Βοστώνης, προσπαθώντας να την εξυγειάνει οικονομικά, καθότι το συνεχές ετλησιο έλλειμμα της Σχολής είχε σημάνει καμπανάκι κινδύνου για το κλείσιμο του πανεπιστημιακού θεολογικού ιδρύματος της Αρχιεπισκοπής.

Ταυτόχρονα απέλυσε όλους τους αμφιλεγόμενους θεολόγους της Σχολής , οι οποίοι δεν έχαιραν εκτίμησης από το  Φανάρι και οι οποίοι είχαν προτεσταντικές τάσεις. Δυστυχώς, ανάμεσά τους απέλυσε και τον εξαιρετικό θεολογικό νού π. Γεώργιο Δράγα, τον μοναδικό ίσως που μπορούσε να διδάξει τα πατερικά κείμενα στην ελληνιστική γλώσσα.

Η επιλογή του Αρχιεπισκόπου να προσληφθούν πιό φιλελεύθεροι καθηγητές προκάλεσε και προκαλεί πολλές αντιδράσεις.

 

2. Κατόρθωσε εκταμιεύοντας πολλά εκατομμύρια από το ταμείο FAITH που -προς τιμήν του είχε ιδρύσει ο φάδερ Άλεξ- και συγκεντρώνοντας μερικά ακόμη εκατομμύρια από ομογενείς δωρητές να ολοκληρώσει το ναό του Αγίου Νικολάου στο Σημείο Μηδέν,που αποτελεί ένα πραγματικό κόσμημα της παγκόσμιας Ορθοδοξίας.

3.   Προσπάθησε να επιβάλει την αλλαγή του συνταγματίου της Αρχιεπισκοπής Αμερικής, προτείνοντας να καταργηθεί η κατάτμηση της Αρχιεπισκοπής σε αυτόνομες σχεδόν Μητροπόλεις.

Ο πρώην Αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ. Σπυρίδων είχε προσπαθήσει να αποτρέψει την μητροπολιτοποίηση της Αρχιεπισκοπής γράφοντας δεκάδες αναφορές στον Πατριάρχη (1997,1998, 1999) όπως αναφέρω με ντοκουμέντα στο βιβλίο μου Η ΜΟΝΑΞΙΑ ΕΝΟΣ ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟΥ, αλλά ξεσήκωσε την μήνι των πέντε τότε επισκόπων, οι οποίοι δεν δίστασαν να κανουν τυρεία και παρασυναγωγή γράφοντας επιστολές σε τοπικές εφημερίδες.

Σήμερα οι μητροπολίτες έχουν υπερδιπλασιαστεί και έχουν σηκώσει μπαϊράκι εναντίον του Αρχιεπισκόπου Ελπιδοφόρου διότι δεν θέλουν να χάσουν το τσιφλίκι τους.

Ο Πατριάρχης οφείλει, όσο είναι ακόμη καιρός, να διορθώσει αυτή την κατάσταση, αποκαθιστώντας την ΕΝΟΤΗΤΑ της Αρχιεπισκοπής και την υπακοή των Μητροπολιτών στον Πρώτο τη τάξει!

 

Ο Αρχιεπίσκοπος κ. Ελπιδοφόρος στη διάρκεια της θητείας του μέχρι σήμερα έκανε κάποια δημόσια λάθη με αιχμή του δόρατος την παρουσία του στην τελετή των εγκαινίων του Τουρκικού Πολιτιστικού Κέντρου την ώρα που παρευρέθηκε εκεί ο παράνομος ηγέτης της Κατεχόμενης Κύπρου Ταλάτ γεγονός που επέσυρε την μήνι των Ελληνοκυπρίων της Αμερικής αλλά όλων των Ελλήνων και Ελληνοκυπρίων δημοσιογράφων.

Οπωσδήποτε το να είσαι ο εκκλησιαστικός ηγέτης της Ομογένειας της Αμερικής δεν είναι εύκολη υπόθεση καθότι προσπαθείς να ισορροπήσεις καταστάσεις, να παντρέψεις το παλιό με το νέο, να δώσεις χώρο σε νέες ιδέες.

Ωστόσο κρίνεσαι σε κάθε βήμα σου διότι στην Αμερική υπάρχουν πολλά συμφέροντα, κυρίως προβολής και εξουσιομανίας των χορηγών της Αρχιεπισκοπής, του μοιράσματος της εξουσίας με τους μητροπολίτες αλλά και με τον φάδερ Άλεξ να καραδοκεί να σε κρίνει διοχετεύοντας τα νέα παντού.

Η Αρχιεπισκοπή είναι ένα ναρκοπέδιο, ανά πάσα στιγμή μπορεί να πατήσει νάρκη ο εκάστοτε αρχιεπίσκοπος. Πρόσφατα στις νάρκες προστέθηκαν οι Έλληνες διπλωμάτες οι οποίοι -ούτε λίγο ούτε πολύ- θέλουν να ανακατεύονται διαρκώς στα θέματα της Ομογένειας και ως εκ τούτου της Αρχιεπισκοπής Αμερικής.

Πληροφορήθηκα ότι -ως μη όφειλε- η πρώην πρέσβυς της Ελλάδας στην Ουάσιγκτον και νύν υφυπεξ κα Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου μετέβη στο Φανάρι για να μεταφέρει με δραματικό τρόπο στον Πατριάρχη ότι πρέπει να εκθρονίσει και τον κ. Ελπιδοφόρο διότι δεν αρέσει στον κύκλο της .

Ο Πατριάρχης μας, που έχει μετανιώσει καθότι εκθρόνισε τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής και αδελφό του Χαλκίτη Σπυρίδωνα εν έτει 1999, χάνοντας ένα κεφάλαιο της Ορθοδοξίας, αντί να μεταφέρει τα έπεα πτερόεντα της υφυπεξ κας Παπαδοπούλου στην ιεραρχία του Οικουμενικού Θρόνου, κάνοντας το θώκο του δικού του παιδιού να τρίζει ... θα πρέπει να αντισταθεί στις σειρήνες της κινδυνολογίας και να στηρίξει τον ιεράρχη εκ Κωνσταντινουπόλεως, την σάρκα εκ της σαρκός του.

Όσο για το ΥΠΕΞ, αντί να αλλάζει τους υφυπεξ Απόδημου Ελληνισμού κάθε τρις και λίγο, καλό θα είναι να δημιουργήσει μια σταθερή πολιτική στήριξης του Απόδημου Ελληνισμού που ΑΠΟΥΣΙΑΖΕΙ πολλά χρόνια τώρα.

Τέλος, ο κ. Ελπιδοφόρος εκτός του γραφείου τύπου που χρησιμοποιεί στην Αθήνα καλό θα είναι να επανδρώσει το τοπικό γραφείο της Ελληνικής Αρχιεπισκοπής με δημοσιογράφους ηπίων τόνων και ελληνικής καταγωγής που γνωρίζουν τους συναδέλφους τους στη Νέα Υόρκη.

Ο κ. Ελπιδοφόρος,τέλος, θα πρέπει παράλληλα να  δώσει τεράστια ώθηση στην χρήση της  ελληνικής γλώσσας (βυζαντινής) στην εκκλησία μας αλλά και στην διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στα σχολεία της Αρχιεπισκοπής!

Άξιος!

ΠΗΓΗ: Justine's Blog: Το Ναρκοπέδιο που λέγεται Αρχιεπισκοπή Αμερικής (ioustini.blogspot.com)

*ΤΟ ΑΝΩΤΕΡΩ ΑΡΘΡΟ ΕΚΦΡΑΖΕΙ ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΤΟΥ

Ο Αρχιεπίσκοπος πρώην Αμερικής Σπυρίδων για όλους και για όλα! 

 

Αρχιεπίσκοπος Σπυρίδων: 

Η σύντομη παρουσία μου στις εκδηλώσεις αυτές μου έδωσε την ευκαιρία να ιδώ μια Εκκλησία γεμάτη ζωντάνια και αυτοπεποίθηση.

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗ ΑΜΕΡΙΚΗΣ: Ο Αρχιεπίσκοπος πρώην Αμερικής κ. Σπυρίδων σε συνέντευξη στον «Εθνικό Κήρυκα» μίλησε για την Αρχιεπισκοπή, το Καταστατικό, την εκθρόνιση του Ευαγγέλου, τη Σχολή, την Ελληνική Παιδεία και άλλα πολλά.

Η συνέντευξη έχει ως εξής:

«Εθνικός Κήρυκας»: Σεβασμιώτατε, βρεθήκατε μετά από τόσα χρόνια σε διάφορες εκδηλώσεις της Αρχιεπισκοπής Αμερικής στη Νέα Υόρκη. Σε ποία κατάσταση, νομίζετε, πως έχει βρει το έτος 2023 την Εκκλησία και την Ομογένειά μας στην Αμερική;

Αρχ/πος Σπυρίδων: Η σύντομη παρουσία μου στις εκδηλώσεις αυτές μου έδωσε την ευκαιρία να ιδώ μια Εκκλησία γεμάτη ζωντάνια και αυτοπεποίθηση.

Γενικά, θαύμασα την προσήλωση των ομογενών μας στην Εκκλησία, την αποφασιστική συμμετοχή τους στο έργο της και την αισιοδοξία με την οποία ατενίζουν το μέλλον της στην Αμερική.

«Ε.Κ.»: Ποιες οι σκέψεις σας για τα διαμειβόμενα γενικώς περί Καταστατικού της Αρχιεπισκοπής;

Αρχ/πος Σπυρίδων: Χειρίζονται το θέμα αυτό υπευθύνως οι εκατέρωθεν ειδικές επιτροπές, του Πατριαρχείου και της Αρχιεπισκοπής. Αναφέρεται επίσης ότι, σ’ αυτή τη φάση, θα κληθούν και οι σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες των ΗΠΑ να συμβάλουν στις σχετικές διαβουλεύσεις. Είναι δύσκολο να προβλεφθεί το τελικό αποτέλεσμα. Πάντως, οριοθετήθηκε ήδη το πλαίσιο των συνεννοήσεων από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, ο οποίος σε πρόσφατες δηλώσεις του προανήγγειλε την παράκαμψη κάθε συζήτησης σχετικής με τη σημερινή «μητροπολιτική» δομή της Αρχιεπισκοπής Αμερικής.

«Ε.Κ.»: Εχετε κάποιο σχόλιο για τις κακολογίες που εξακοντίζει εναντίον σας, σχετικά με το θέμα της «μητροπολιτοποίησης», ο Ελπιδοφόρος, τόσο δημόσια ενώπιον λαϊκών όπως π.χ. στη συνεδρίαση της Ηγεσίας των 100, όσο και στη συνεδρία της Επαρχιακής Συνόδου;

Αρχ/πος Σπυρίδων: Η ιστορική εκδοχή που διατύπωσε ο φίλος Αρχιεπίσκοπος κ. Ελπιδοφόρος μου ήταν τελείως άγνωστη. Την ακούω για πρώτη φορά.

Οπως και να ’ναι, βέβαιο είναι ότι το θέμα της λεγόμενης «μητροπολιτοποίησης», δηλαδή της ανύψωσης των επισκόπων των ΗΠΑ σε μητροπολίτες, αποτελούσε ήδη αντικείμενο προβληματισμού και σοβαρής μελέτης στο Πατριαρχείο, όσο και στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής, πολύ πριν την εκλογή μου σε αρχιεπίσκοπο Αμερικής.

«Ε.Κ.»: Γιατί δεχθήκατε την πρόσκλησή του να παρευρεθείτε στην Κληρικολαϊκή τον περασμένο Ιούλιο και να σας τιμήσει μ’ ένα εικόνισμα του Χριστού;

Αρχ/πος Σπυρίδων: Ενα από τα κεντρικά θέματα της Κληρικολαϊκής, ως γνωστό, ήταν και η ενότητα της Εκκλησίας μας στην Αμερική. Δεν ήταν δυνατό να μην ανταποκριθώ προθύμως στην πρόσκληση να παραστώ και προσθέσω κι εγώ ένα ταπεινό λιθαράκι στη διατράνωση και προβολή της ενότητας αυτής που συνέχει την Εκκλησία μας σήμερα στην Αμερική.

«Ε.Κ.»: Το Ελληνικό Κολέγιο και η Θεολογική Σχολή με σύνολο φοιτητών 120 πού πηγαίνουν;

Αρχ/πος Σπυρίδων: Αν σήμερα ο αριθμός των τακτικών φοιτητών είναι μειωμένος, 120 ή λιγότερων όπως ψιθυρίζεται, αυτό θα ξεπεραστεί εύκολα μόλις μπορέσουν οι δύο σχολές να ανασυγκροτηθούν σε νέες βάσεις α) υψηλού επιπέδου ακαδημαϊκότητας, και β) διοίκησης εύρυθμης και διαφανούς. Μόνο τότε θα μπορέσουν να επανακτήσουν οι σχολές την κλονισμένη προς αυτές εμπιστοσύνη της Ομογένειας, η οποία, βλέποντας εδώ και χρόνια την παρακμιακή τους πορεία, επιλέγει κατ’ ανάγκη η νεολαία της να εκπαιδεύεται σε άλλες σχολές μη ομογενειακές.

«Ε.Κ.»: Τι θα μπορούσε να γίνει για τη Θεολογική Σχολή;

Αρχ/πος Σπυρίδων: Αρκετά, αν όχι πολλά. Κατ’ αρχήν, να βοηθηθεί η Σχολή να επανεύρει τον αρχικό προσανατολισμό της. Αν αυτός προσδιορισθεί επακριβώς, τότε όλα τα άλλα θέματα, όπως η εξεύρεση ελληνορθόδοξου καθηγητικού προσωπικού ανεγνωρισμένου ακαδημαϊκού επίπεδου, ο καθορισμός της διδακτέας ύλης (curriculum) με ορθόδοξα κριτήρια, η κατάρτιση κατάλληλων εσωτερικών κανονισμών κ.τ.λ. θα αντιμετωπισθούν ευκολότερα. Βέβαια, το πρότυπο γι’ όλα τα παραπάνω δεν μπορεί νά ‘ναι άλλο απ’ εκείνο που καταξιωμένα ορθόδοξα θεολογικά ιδρύματα ανά τον κόσμο έχουν υιοθετήσει, και όχι τα υποδείγματα ιδρυμάτων θεολογικών, μη ορθόδοξων, που έχουν, όπως είναι φυσικό, διαφορετικούς στόχους και προτεραιότητες.

«Ε.Κ.»: Για την πορεία της Ελληνικής Παιδείας έχετε άποψη;

Αρχ/πος Σπυρίδων: Είναι από χρόνια γνωστή σε όλους, ειδικούς και μη, η οικτρή κατάσταση της Ελληνικής Παιδείας στις ΗΠΑ. Η πολύκροτη Επιτροπή Ρασσιά είχε σημειώσει κάποια πρώτα ελπιδοφόρα βήματα προς μια ρεαλιστική αναβίωση της Ελληνικής Παιδείας. Δυστυχώς εγκαταλείφθηκε η προσπάθεια εκείνη με αποτέλεσμα να βρισκόμαστε σήμερα στο σημείο που βρισκόμαστε. Θα χρειασθούν, τώρα, υπεράνθρωποι όντως αγώνες για να επιτευχθεί κάποια πρόοδος, έστω και ελάχιστη, στο νευραλγικό αυτό τομέα, τον τόσο σπουδαίο και απαραίτητο για την επιβίωση του Ελληνισμού στις ΗΠΑ.

«Ε.Κ.»: Πώς αισθανθήκατε με την εκθρόνιση του Μητροπολίτη Νέας Ιερσέης Ευαγγέλου και την τρίμηνη επιβολή αλειτουργησίας στον Βοστώνης Μεθόδιο;

Αρχ/πος Σπυρίδων: Οι σχετικές αποφάσεις της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου με εξέπληξαν, ομολογώ, τόσο μάλλον όσο δεν δημοσιοποιήθηκαν μέχρι σήμερα οι λόγοι που τότε τις επέβαλλαν. Αλλ’ ανεξάρτητα απ’ αυτό, είμαι γενικά της γνώμης ότι η λήψη ακραίων μέτρων, δικαιολογημένων ή όχι, διαταράσσει τις ιδιότυπες, ευαίσθητες και εύθραυστες, ισορροπίες στη ζωή μιας Εκκλησίας, όπως είναι η ελληνορθόδοξη της Αμερικής.

«Ε.Κ.»: Αν αυτή τη στιγμή αναλαμβάνατε την ηγεσία της Αρχιεπισκοπής τι θα κάνατε για τα οικονομικά της, τη Σχολή, την Ελληνική Παιδεία, τον Κλήρο, την Ελληνικότητα, την εσωτερική ιεραποστολή στις κοινότητες;

Αρχ/πος Σπυρίδων: Η Αρχιεπισκοπή έχει Αρχιεπίσκοπο. Επομένως θα ήταν ανάρμοστο να υποδείξω, δίκην καθηγητού, τούτο ή εκείνο. Οι απόψεις μου για όσα ρωτάτε είναι διαχρονικά σταθερές και γνωστές. Είναι καταχωρημένες στις εκθέσεις μου προς το Πατριαρχείο, τον «Ορθόδοξο Παρατηρητή» (1996-99) και τις πολλαπλές έκτοτε συνεντεύξεις μου στον Τύπο – όλα προσβάσιμα σήμερα στο διαδίκτυο.

«Ε.Κ.»: Σας προβληματίζει η απροκάλυπτη εγγύτητα και συναγελασμός του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Ελπιδοφόρου με τους Τούρκους που συνεπάγεται απονεύρωση των προσπαθειών του γερουσιαστή Μενέντεζ και των Οργανώσεων που στηρίζουν τα θέματα του Αιγαίου, της Κύπρου, της Θράκης;

Αρχ/πος Σπυρίδων: Διόλου δεν με προβληματίζει, εφόσον η καλλιέργεια των αγαθών τούτων σχέσεων γίνεται για λόγους φιλοφροσύνης, στα πλαίσια πολιτισμένης συμπεριφοράς.

«Ε.Κ.»: Τελικά, εκ των υστέρων μετανιώσατε που δεχθήκατε να γίνετε Αρχιεπίσκοπος Αμερικής;

Αρχ/πος Σπυρίδων: Δε μετανιώνω καθόλου. Μας δόθηκε τότε, στους συνεργάτες κι εμέ, η ευκαιρία να αγωνισθούμε όλοι τον αγώνα τον καλό. Προσπαθήσαμε, όσο ήταν εφικτό, να διατηρήσουμε τις ακατάλυτες αξίες του Ελληνισμού και να παγιώσουμε την Ορθοδοξία στις τρυφερές καρδιές των νέων γενεών. Ο Θεός μας ικάνωσε να επιτελέσουμε το ιερό καθήκον μας με παραδειγματική αφοσίωση προς τη Μητέρα Εκκλησία και με τιμιότητα προς τον Ελληνορθόδοξο λαό μας. Ηταν πράγματι μια ευκαιρία μοναδική, ένα ξεχωριστό προνόμιο!

«Ε.Κ.»: Πώς κύλησε και κυλά η ζωή σας όλα αυτά τα 24 χρόνια έπειτα από την αποχώρησή σας από την Αρχιεπισκοπία;

Αρχ/πος Σπυρίδων: Με τη μελέτη κυρίως, την αδιάκοπη παρακολούθηση των εξελίξεων στην Εκκλησία μας, τους περίπατους και, φυσικά, την περισυλλογή και προσευχή.

«Ε.Κ.»: Γιατί δεν πήγατε ή δεν πηγαίνετε στο Φανάρι να δείτε τον Πατριάρχη;

Αρχ/πος Σπυρίδων: Απλώς δεν παρουσιάσθηκε η κατάλληλη ευκαιρία. Το έδαφος, φαίνεται, δεν ήταν πρόσφορο. Δεν ξέρω βέβαια τι τέξεται η επιούσα.

«Ε.Κ.»: Μετά τον Βαρθολομαίο τι, ποίος, τι θα γίνει;

Αρχ/πος Σπυρίδων: Είμαι βέβαιος πως το έχουν σκεφθεί και μελετήσει σε βάθος το θέμα όσοι φέρουν την άμεση ευθύνη. Αυτοί θα φροντίσουν να εκλεγεί ο κατ’ άνθρωπον καταλληλότερος να άρει, ως άλλος Κυρηναίος, τον βαρύ σταυρό της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Το Φανάρι, πιστό στην άνωθεν κλήση του, θα συνεχίσει, ατάραχο και γαλήνιο, τη μαρτυρική αποστολή του εκεί όπου το έταξε ο Θεός και η ιστορία.

ekirikas.com/Του Θεοδώρου Καλμούκου

Ο Αρχιεπίσκοπος πρώην Αμερικής Σπυρίδων για όλους και για όλα! - ΕΚΚΛΗΣΙΑ ONLINE (ekklisiaonline.gr)

Π. Ήφαιστος, Ο κόσμος το 2023 και τις επόμενες δεκαετίες υπό κοσμοϊστορικό πρίσμα. Ο πόλεμο της Ουκρανίας. Μια νέα αφετηρία.

 By ifestosedu on 8 Ιανουαρίου, 2023

Η νέα στρατηγική αφετηρία που αναδείχθηκε με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν προέκυψε ξαφνικά. Εκκολάφθηκε κατά την διάρκεια των τριών δεκαετιών της Μεταψυχροπολεμικής ιστορικής φάσης μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Ο όρος «πόλεμος», ορθότερα και πιο περιεκτικά, δεν είναι μόνο η ένοπλη σύρραξη. Είναι μια μεγάλη αλυσίδα με πολλούς κρίκους που αρχίζει από τις προθέσεις τους εξοπλισμούς, την ανάπτυξη δυνάμεων, την διπλωματία και τον στρατηγικό σχεδιασμό που συμπλέκει βραχυχρόνιους, μεσοπρόθεσμούς και μακροχρόνιους στρατηγικούς σκοπούς. Η ένοπλη σύρραξη δεν είναι παρά μόνο ο τελευταίος κρίκος. Εάν κάτι άλλαξε όσον αφορά την ηγεμονική διαπάλη του 20ου αιώνα, είναι ότι, μετά την κρίση της Κούβας το 1963 συνειδητοποιήθηκε ο κίνδυνος πυρηνικού ολοκαυτώματος.

Εξ ου και με μυστικά τότε πρωτόκολλα όταν υπογράφτηκαν οι συμφωνίες SALT/ABM το 1973, οι τότε δύο υπερδυνάμεις δεσμεύτηκαν να μην βρεθούν η μια απέναντι στην άλλη ακόμη και σε συμβατικό πόλεμο καθότι θα μπορούσε να κλιμακωθεί σε πυρηνικό πόλεμο. Το δόγμα ήταν MAD (mutual assured destruction – βεβαιωμένη αμοιβαία καταστροφή), δηλαδή περιορισμό των αριθμών των διηπειρωτικών πυραύλων και ένα μόνο μικρό αριθμό αντιβαλλιστικών πυραύλων ούτως ώστε να υπάρχει αποτροπή μιας επίθεσης που θα προκαλούσε αντεπίθεση και καταστροφή αμφοτέρων.

Ο πόλεμος μεταξύ των υπερδυνάμεων για την πλανητική κατανομή ισχύος και συμφερόντων διεξαγόταν και συνεχίζει να διεξάγεται στις περιφέρειες και εις βάρος λιγότερο ισχυρών κρατών. Αυτό το καταμαρτυρούμενο γεγονός ενέχει συνέπειες βαθύτατων προεκτάσεων για τα κράτη των περιφερειών, ιδιαίτερα εάν συνεκτιμηθεί το γεγονός ότι εντός του ώριμου πλέον πολυπολικού διεθνούς συστήματος πολλών ηγεμονικών δυνάμεων κατόχων πυρηνικής ισχύος, η διαπάλη για ισχύ και πόρους θα διεξάγεται πρωτίστως στις περιφέρειες του πλανήτη.

Ανάγκη κατανόησης της πολυπολικότητας και άλλων μακροχρόνιων τάσεων

Υπό το πιο πάνω ευρύτερο πρίσμα οι εκτιμήσεις για τις προβολές τάσεων το 2023 έχουν νόημα μόνο εάν συνεκτιμούν τα νέα δεδομένα που πυροδότησε ο πόλεμος της Ουκρανίας. Στο επίπεδο των ηγεμονικών δυνάμεων του πολυπολικού πλέον διεθνούς συστήματος καταμαρτυρούνται ήδη στρατηγικές ανακατατάξεις οι οποίες σημαίνουν ότι ο κόσμος εισήλθε σε μια μεταβατική φάση πολλών ετών εάν όχι και πολλών δεκαετιών.

Η στρατηγική κάθε κράτους, κατά συνέπεια, απαιτείται να συνεκτιμά επαρκώς το γεγονός ότι η σταθεροποίηση νέων πλανητικών στρατηγικών ισορροπιών δεν επίκειται στο ορατό μέλλον. Για αυτούς και πολλούς άλλους λόγους οι κοινωνίες και οι πολιτικές εξουσίες όσων κρατών θέλουν να αποφύγουν ζημιές και βλάβες, έχουν συμφέρον να συνεκτιμήσουν σωστά και ορθολογιστικά τα εξής:

• Την σημασία του κράτους ως θεσμού αυτεξούσιου συλλογικού βίου, ευημερίας και ασφάλειας.
• Τον πραγματικό χαρακτήρα της σύγχρονης διεθνούς πολιτικής και του τρόπου που εξελίσσεται εντός ενός πολυπολικού κόσμου που θα καθιστά την εφαρμογή των προνοιών του διεθνούς δικαίου πιο δύσκολη.
• Την σημασία προσδιορισμού ιεραρχημένων εθνικών συμφερόντων στην βάση των οποίων χαράσσεται εθνική στρατηγική.
• Την σημασία ισόρροπων και συμμετρικών σχέσεων με άλλα κράτη και κυρίως τα ισχυρά με τα οποία θα πρέπει αδιάλειπτα να διεξάγονται εξεζητημένες συναλλαγές.
• Την σημασία της ισχύος για την εθνική ανεξαρτησία και την ακεραιότητα της Επικράτειας. Μεταξύ άλλων, αυτό σημαίνει επαρκείς οικείους συντελεστές ισχύος και συμμαχικές εξισορροπήσεις που απαιτείται να συνεκτιμούν το γεγονός, όμως, ότι οι συμμαχικές συγκλίσεις είναι πάντα ρευστές και εύθραυστες.

Διαχρονικά αίτια πολέμου, παθογένειες και αδιέξοδα

Εντός ενός κράτους προϋπόθεση για τα πιο πάνω είναι να κυριαρχούν ορθές και ορθολογιστικές εκτιμήσεις για την διεθνή πολιτική οι οποίες στερούνται ουτοπισμών, ευχολογίων και ανυπόστατων εσχατολογικών οικουμενισμών. Κυριαρχία επίσης επαρκούς γνώσης για τα πάγια διαχρονικά χαρακτηριστικά των ηγεμονικών συγκρούσεων, κάτι ως προς το οποίο ο πόλεμος της Ουκρανίας καταμαρτύρησε μεγάλα ελλείμματα. Επιπλέον, επαρκούς γνώσης 1ον) για τα αίτια πολέμου τα οποία είναι βασικά τα ίδια εντός κάθε κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος κάθε εποχής και 2ον) για τις βαθύτερες παθογένειες και αδιέξοδα του σύγχρονου κρατοκεντρισμού.

Όσον αφορά το πρώτο, θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε μερικά αίτια πολέμου τα οποία εντός κάθε κρατοκεντρικού συστήματος παρεμβάλλονται μεταξύ του του διεθνούς δικαίου και της εφαρμογής του:

• Η άνιση ανάπτυξη που εκκολάπτει διλήμματα ασφαλείας τα οποία δυναμώνουν από γεγονότα που τα θρέφουν.
• Οι ανά πάσα στιγμή ανακατανομές ισχύος οι οποίες σε συνδυασμό με την εγγενή τάση άνισης ανάπτυξης εκκολάπτουν τόσο νέα διλήμματα ασφαλείας όσο και ηγεμονικές συμπεριφορές.
• Εντός του σύγχρονου διεθνούς κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος πολύ σημαντικά αίτια πολέμου είναι οι αναθεωρητικές αξιώσεις οι οποίες απορρέουν από δομές που δημιούργησαν οι αποικιοκρατικές δυνάμεις στο πλαίσιο στρατηγικών διαίρει και βασίλευε.
• Μια ακόμη σημαντική πηγή αιτιών πολέμου και αστάθειας εντός του σύγχρονου κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος είναι το γεγονός ότι, ταυτόχρονα με την δημιουργία δύο εκατοντάδων κρατών και του ΟΗΕ που καθιέρωσε την κρατική κυριαρχία ως καθεστώς, παραδόξως γιγαντώθηκαν εσχατολογικά ιδεολογικά δόγματα μετακρατικών προδιαγραφών. Θρέφουν ανορθολογικές παραδοχές περί ενός ανθρωπολογικά εξομοιωμένου και πολιτικά εξισωμένου πλανήτη (M. Wight). Είναι βέβαια ζήτημα στοιχειώδους πολιτικού και στρατηγικού ορθολογισμού να γνωρίζουν όλοι -ή τουλάχιστον οι περισσότεροι- ότι διαχρονικά οι οικουμενισμοί όλων των εποχών και όλων των εκδοχών αποτελούσαν μεταμφίεση των ηγεμονικών αξιώσεων κάθε ιστορικής συγκυρίας (E.H.Carr).
• Εάν σταθούμε στην Μεταψυχροπολεμική εποχή ουκ ολίγοι πίστεψαν ότι ήδη έχουμε ή ότι επέρχεται πολύ σύντομα ένας υπερεθνικά δομημένος κόσμος τον οποίο θα δημιουργούσαν οι ισοπεδωτικοί «ανθρωπιστικοί βομβαρδισμοί» και οι συνοδευτικές εκδοχές μηδενιστικών παραδοχών (βασικά στρατηγικές “soft power”) που κήρυτταν ή συνεχίζουν να κηρύττουν θέσεις περί ενός μυστήριου εξομοιωμένου πλανήτη ο οποίος θα προκύψει με την αποδυνάμωση ή και την εκμηδένιση των κρατών, των εθνικών πολιτισμών, των πολιτισμικών παραδόσεων και της ιστορικής μνήμης.
• Μια ακόμη σύγχρονη πηγή αιτών πολέμου και αιτιών πολιτικού ανορθολογισμού είναι η εν πολλοίς κοινωνικοπολιτικά (ή και διακρατικά) ανεξέλεγκτη διεθνική ιδιωτεία. Μεταξύ άλλων, τρομοκράτες, λαθρέμποροι, κερδοσκόποι, πλανητικής εμβέλειας επικοινωνιακά δίκτυα και κάθε φαινόμενο το οποίο εν μέρει ή πλήρως στερείται κοινωνικοπολιτικούς και διακρατικούς ελέγχους και θεσπίσεις.

Παθογένειες, αδιέξοδα, διέξοδοι

Το δεύτερο ζήτημα που όπως αναφέρθηκε θεωρείται μείζονος σημασίας τις επόμενες δεκαετίες αφορά αδιέξοδα που καθηλώνουν κάθε προσπάθεια αποτελεσματικής διεθνούς διακυβέρνησης και παθογένειες οι οποίες κατά την διάρκεια των τελευταίων αιώνων αναπτύχθηκαν στα θεμέλια του σύγχρονου κρατοκεντρικού συστήματος. Οι εγγενείς παθογένειες που δημιούργησαν οι εξαιρετικά αντιθετικοί και αντιφατικοί μετά-Μεσαιωνικοί χρόνοι ρίζωσαν στα θεμέλια του σύγχρονου διεθνούς συστήματος το οποίο, αφενός, είναι πλανητικής εμβέλειας, και αφετέρου, συμπεριλαμβάνει δύο εκατοντάδες κράτη διαφορετικού μεγέθους, διαφορετικής πολιτισμικής ιδιοσυστασίας, διαφορετικής ισχύος και διαφορετικής ανάπτυξης. [Το ζήτημα των εγγενών παθογενειών και αδιεξόδων, σημειώνεται, είναι κύριο αντικείμενο ανάλυσης σε εκτενή μονογραφία που δημοσιεύεται από τον υποφαινόμενο πολύ σύντομα: «Εθνοκρατοκεντρικό διεθνές σύστημα τον 21ο αιώνα. Παθογένειες, αδιέξοδα, αίτια, πολιτικός στοχασμός»].

Πολύ συνοπτικά, οι εγγενείς παθογένειες και τα αδιέξοδα που δημιούργησαν είναι πλέον τόσο βαθιά που λογικά οδηγούν ή έπρεπε να οδηγούν σε προβληματισμό για πιθανές διεξόδους με όρους πολιτικού και στρατηγικού ορθολογισμού στις οποίες θα γίνει αναφορά στην συνέχεια. Ο πόλεμος της Ουκρανίας το καταμαρτύρησε αλλά οι αναλύσεις και οι πολιτικές θέσεις συνεχίζουν την πεπατημένη στείρων και κυριολεκτικά άνευ σημασίας αντιπαραθέσεων. Ένα αίτιο είναι η κοντόφθαλμη θέαση των ανυπόστατων εσχατολογιών των δύο τελευταίων αιώνων οι οποίες κυριάρχησαν στον πολιτικό στοχασμό και στον πολιτικό λόγο και στέρησαν τον πολιτικό στοχασμό και την πολιτική πράξη από την πολύτιμη γνώση που προσφέρουν οι κοσμοϊστορικές διαδρομές πριν τους Νέους Χρόνους.

Σε ένα σύντομο κείμενο όπως το παρόν θα μπορούσε να γίνει αναφορά σε δύο μόνο διαστάσεις: Στα βαθύτερα διαμορφωτικά αίτια των παθογενειών και στους βάσιμους κρατοκεντρικά διατυπωμένους όρους πιθανών μετακρατοκεντρικών διεξόδων.

Καθώς αναπόδραστα θα εντείνονται και θα οξύνονται οι ηγεμονικές αντιμαχίες απαιτείται θέαση της μεγάλης κοσμοϊστορικής εικόνας στην οποία όλα εντάσσονται. Δεν είχαμε παρθενογένεση του σύγχρονου κόσμου επειδή έτσι συχνά υποστηρίζει ο εσχατολογικά προσανατολισμένος και ιδεολογικά πλημμυρισμένος «πολιτικός» στοχασμός. Η αφετηρία της «πολιτικής εποχής» αρχίζει πριν πέντε περίπου χιλιετίες όταν ο κόσμος εξήλθε της βάρβαρης προ-πολιτικής εποχής και όταν οι συλλογικότητες άρχισαν να οργανώνονται, αρχικά «πολιτικά» πρωτόλεια.

Ακολούθησε η προκλασική και κλασική εποχή όταν όχι μόνο όλα εξελίχθηκαν ανθρωποκεντρικά, αλλά επιπλέον, εντός των Πόλεων επιτεύχθηκαν υψηλές δημοκρατικές βαθμίδες στην κλίμακα ατομική ελευθερία, κοινωνική ελευθερία και πολιτική ελευθερία. Κάτι που ελάχιστα συζητείται ακόμη και από κορυφαίους διεθνολόγους της Θουκυδίδειας παράδοσης, είναι ότι ο Πελοποννησιακός Πόλεμος κατέδειξε αυτά τα αδιέξοδα και οδήγησε σε μετακρατοκεντρικούς προσανατολισμούς.

Τονίζεται, μετακρατοκεντρικούς και όχι μετακρατικούς όπως κηρύττουν όλοι οι σύγχρονοι εσχατολογικοί οικουμενισμοί: Μέσα σε μια δημοκρατικά οργανωμένη μετακρατοκεντρική δομή οι πόλεις-κράτη διατηρούν την αυτονομία τους και την αυτεξούσια πολιτική τους θέσπιση και με αντιπροσώπους λαμβάνουν αποφάσεις που αφορούν κοινές ανάγκες, κοινά συμφέροντα και κοινούς κινδύνους. Η πολιτική εξουσία τόσο εντός των πόλεων-κρατών όσο και μετακρατοκεντρικά είναι εντολοδόχος και όχι εντολέας. Παρά το γεγονός ότι τους πρώτους μετά-Μεσαιωνικούς χρόνους υπήρξε πληθώρα θολών οικουμενισμών και μάλιστα από γνωστούς και σημαντικούς στοχαστές (βλ. Wight), ο προσανατολισμός του κόσμου τους Νέους Χρόνους δεν ήταν μετακρατοκεντρικός. Συντομεύουμε αναφέροντας μερικά κοσμοϊστορικά γεγονότα κατά τα άλλα πασίγνωστα αλλά ελάχιστα προσεγμένα εντός της σύγχρονης ιδεολογικά κυριαρχημένης πολιτικής σκέψης.

Κατ’ αρχάς, ο πρόωρος θάνατος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και η Ρωμαϊκή κατάκτηση καθυστέρησε τις μετακρατοκεντρικές τάσεις που εκκολάπτονταν εντός του κλασικού συστήματος. Μετά από αιώνες οι μετακρατοκεντρικές λογικές ενσαρκώθηκαν εντός της χιλιετούς Βυζαντινής κοσμοπολιτείας όπου οι ανθρωποκεντρικά προσανατολισμένες και δημοκρατικά οργανωμένες πόλεις διαμέσου των αντιπροσώπων τους στην Σύγκλητο των Πόλεων ήταν οι εντολείς του ανακλητού Βασιλέα των Πόλεων. Τουτέστιν, επί μια χιλιετία δημοκρατία υψηλοτάτων βαθμίδων σε όλα τα επίπεδα.

Ενώ κατά την εκτίμησή μας θα αποτελούσε μεγάλη αυταπάτη η προσδοκία δημιουργίας ενός νέου Βυζαντίου το ορατό μέλλον, παραμένει το κύριο ιστορικό παράδειγμα άντλησης λογικών και πρακτικών προσεγγίσεων που προσανατολίζουν προς μετακρατοκεντρικές προσεγγίσεις οι οποίες αφορούν κοινά συμφέροντα, κοινούς κινδύνους και κοινές ανάγκες.

Εάν όπως εδώ υποστηρίζεται οι μετακρατοκεντρικές λογικές και οι μετακρατοκεντρικές αφετηρίες είναι η μόνη προσέγγιση στα επικίνδυνα αδιέξοδα του σύγχρονου πολυπολικού κρατοκεντρισμού, λογικό είναι να επισημανθεί πως εάν η σύγχρονη Ελληνική πολιτική σκέψη είχε εντρυφήσει βαθύτερα στις διαδρομές του οικουμενικών προδιαγραφών ανθρωποκεντρικού πολιτικού πολιτισμού της Ελληνικότητας θα μπορούσε να υποκινήσει την εκκόλαψη τέτοιων προβληματισμών εντός του σύγχρονου διακρατικού συστήματος.

Βέβαια, χρήζει να τονιστεί ότι οι οποιεσδήποτε συγκεκριμένες νέες θεσμικές δομές και συγκεκριμένες αποφάσεις δεν είναι υπόθεση των αναλυτών αλλά των ίδιων των κρατών εντός των διεθνών θεσμών ή σε διεθνείς διασκέψεις και διαβουλεύσεις.

Για να κατανοηθούν πληρέστερα αυτά τα ζητήματα και πριν γίνει με πιο συγκεκριμένο τρόπο αναφορά σε ανάγκες, κοινούς κινδύνους και κοινά συμφέροντα, μπορούμε να κάνουμε μια πολύ σύντομη αναδρομή σε μερικές μετά-Μεσαιωνικές διαδρομές που λογικά έπρεπε και αυτές να είναι γνωστές και οι προεκτάσεις τους πλήρως πολιτικά συνειδητοποιημένες. Μονολεκτικά, εν μέσω μεγάλων αντιφάσεων και αντιθέσεων οι Νέοι Χρόνοι προσανατολίστηκαν όχι μετακρατοκεντρικά αλλά μετακρατικά, ιδεολογικά και εσχατολογικά.

Μεταψυχροπολεμικά, μεταξύ άλλων, ενώ ήταν γνωστές οι τάσεις ανάδυσης ενός πολυπολικού κόσμου και ενώ ήδη από την δεκαετία του 1960 όλοι κατάλαβαν τον κίνδυνο ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος, δεν υπήρξαν προβληματισμοί, σκέψεις και σχέδια για νέες προσεγγίσεις κοινής αντιμετώπισης των κοινών κινδύνων και κοινών συμφερόντων. Κατά την διάρκεια αυτής της φάση, όταν επί ένα τέταρτο του αιώνα οι ΗΠΑ διέθεταν συντριπτική στρατηγική υπεροχή, ουκ ολίγοι υπογράμμιζαν ότι όπως είναι ιστορικά πασίγνωστο η στρατηγική υπερεξάπλωση οδηγεί σε μεγάλα προβλήματα. Ότι επίσης η στρατηγική υπερεξάπλωση αναπόδραστα εκκολάπτει διλήμματα ασφαλείας που στην περίπτωση αυτή επιτάχυναν στρατηγικές ανακατατάξεις εντός του αναδυόμενου πολυπολικού συστήματος.

Ολοφάνερα η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία καταμαρτύρησε τα αδιέξοδα της σύγχρονης διεθνούς πολιτικής και επιτάχυνε την είσοδο σε μια νέα φάση μεγαλύτερων και πιο επικίνδυνων αδιεξόδων, ιδιαίτερα μεταξύ των ηγεμονικών δυνάμεων. Η επιτάχυνση των ανακατατάξεων σε πλανητικό επηρεάζει δραστικά και τις αποφάσεις όχι μόνο των ηγεμονικών δυνάμεων αλλά και περιφερειακών δυνάμεων όπως η Τουρκία, το Ιράν, το Πακιστάν και μερικών ακόμη κρατών μεσαίας ισχύος που βρίσκονται πάνω στην περίμετρο της Ευρασίας.

Μετακρατικοί προσανατολισμοί και αδιέξοδα

Ανατρέχοντας σε γεγονότα των τελευταίων αιώνων που επηρέασαν διαμορφωτικά την συγκρότηση του σύγχρονου διεθνούς συστήματος, υπενθυμίζεται ότι μετά-Βυζαντινά οι μόνοι που σήκωσαν σημαία ορθά νοούμενης δημοκρατίας εντός των Πόλεων και εντός μιας νέας μετακρατοκεντρικής δομής ήταν οι συντελεστές της Εθνεγερσίας των Ελλήνων η Επανάσταση των οποίων, όμως, απέτυχε. Ένα κρίσιμο ζήτημα που έχει σημασία για να καταλάβουμε τον σύγχρονο κόσμο και το πώς κινείται στο μέλλον είναι η απάντηση στο ερώτημα για το τι προ-υπήρξε και τι ακολούθησε την Ελληνική Εθνεγερσία.

Βασικά, είχαμε τα Αναγεννησιακά σκιρτήματα και την Γαλλική εξέγερση που αξίωσε ατομικά δικαιώματα. Ακολούθησε ο μοντερνισμός και η τροχιά προς την μετατροπή των ηγεμονικών διοικήσεων σε κράτη. Οι προσανατολισμοί του στοχασμού και της πολιτικής πράξης μετά τον 16ο αιώνα, ήταν εξόφθαλμα στερημένοι επαρκούς γνώσης που προσφερόταν από τις κοσμοϊστορικές διαδρομές πέντε χιλιετιών αλλά και από τις ιδιόμορφες μετά-Μεσαιωνικές προϋποθέσεις. Τα δύο κυρίαρχα και προσδιοριστικά χαρακτηριστικά ήταν πρώτον, οι ηγεμονικές διοικήσεις (τα κατά τον Μακιαβέλλι status) και δεύτερον, το γεγονός ότι στα θεμέλιά τους είχαν ένα εξαιρετικά διαφοροποιημένο ανθρωπολογικό πεδίο των δύσμοιρων μετά-Μεσαιωνικών δουλοπαροίκων που σε πρώτη φάση αποτελούσαν την μεγάλη πλειοψηφία.

Το κράτος όμως δεν κατασκευάζει την κοινωνία και τις εθνικές της παραδόσεις. Το αντίστροφο ίσχυε πάντα. Εδώ όμως, για τους λόγους που μόλις αναφέρθηκαν, η προσπάθεια δημιουργίας κράτους έπρεπε να αντιμετωπίσει το έλλειμμα πολιτών προικισμένων με πολιτική παιδεία. Αυτό έπρεπε να γίνει σταδιακά και δεν έγινε. Με διαφορετικά λόγια, οι ηγεμόνες και όσοι τους υπηρετούσαν δεν είχαν κανένα λόγο να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις που θα προσανατόλιζαν το κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι δημοκρατικά. Να θυμίσουμε ότι από τον 17ο μέχρι τον 20ο αιώνα τα κράτη που δημιουργήθηκαν όχι μόνο ήταν ολιγαρχικά αλλά και εξελίχθηκαν σε αδίστακτες αποικιοκρατικές δυνάμεις. Χαρακτηριστικά, μετά την Γαλλική εξέγερση και την ήττα του Ναπολέοντα, στο Κογκρέσο των ηγεμονικών δυνάμεων της Βιέννης το 1815 αποφασίστηκε «όχι επαναστάσεις και όχι δημοκρατία».

Έτσι, η για αντικειμενικούς λόγους ανέφικτη ακαριαία δημιουργία «κρατικής συνοχής». Η ελλειμματική γνώση του Αριστοτελισμού (αλλού το ορίσαμε ως «αντί-Αριστοτελικό ατύχημα»), δεν ευνόησε την επιδίωξη μιας σταδιακής κοινωνικής συνοχής με σύμμειξη και μέθεξη του πνεύματος με τα αισθητά και με προσδιορισμό των νομιμοποιητικών πολιτειακών κριτηρίων νομιμοποίησης του κράτους και των νόμων του. Αντίθετα, εν μέσω αντιξοοτήτων, αντιφάσεων και αντιθέσεων διαδοχικά κυριάρχησαν ανάμεικτες υλιστικές, αντί-μεταφυσικές, αντί-πνευματικές και μηδενιστικές παραδοχές. Παραδοχές που δεν επαρκούν για την δημιουργία κοινωνικής συνοχής.

Βέβαια, μια σημαίνουσα διαπίστωση από την μελέτη των μετά-Μεσαιωνικών χρόνων είναι ότι τα έλλογα ανθρώπινα όντα από την στιγμή που διαθέτουν πόλη-κράτος και ανεξαρτήτως του τι κυριαρχεί μέσα στα εποικοδομήματα αργά ή γρήγορα συγκροτούνται κοινωνικοπολιτικά και δυναμώνουν την εθνική τους ύπαρξη. Παρά την κυριαρχία των προαναφερθέντων παραδοχών και παρά την διαιώνισή τους μέχρι τις μέρες μας τα έλλογα ανθρώπινα όντα της Ευρώπης μέσα στα θεμέλια των κρατών τους καλλιέργησαν πολιτισμό που έφερε τα σύγχρονα ευρωπαϊκά έθνη όπως τα γνωρίζουμε στις μέρες μας.

Μιλάμε βέβαια για μια ταραχώδη διαδρομή με πολλές όπως ήδη υπαινιχθήκαμε αντιθέσεις και αντιφάσεις. Για παράδειγμα, επιδιώκοντας κρατική συνοχή τα ολιγαρχικά ελίτ προκάλεσαν εκτεταμένες μετακινήσεις πληθυσμών και εκτέλεσαν εθνοκαθάρσεις και οι γενοκτονίες που συνεχίστηκαν μέχρι και τον 20ο αιώνα. Αυτές οι αβάστακτες κακουχίες μετά τον 16ο μέχρι τον 20 αιώνα ελάχιστα συζητούνται στις μέρες μας. Προστίθεται ένα ακόμη φαινόμενο που επηρεάζει τις κοινωνίες μέχρι τις μέρες μας. Τα μεγάλα υλιστικά / αντί-πνευματικά τείχη κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου που κτίστηκαν περιόρισαν την θέαση ακόμη και πολύ γνωστών ιδιοφυών στοχαστών του μοντερνισμού με αποτέλεσμα να μην συνεκτιμήσουν δεόντως τους εθνικούς πολιτισμούς και την διαχρονική βαθύτατη πολιτισμική διαφοροποίηση του πλανήτη.

Όλα βασικά τα οικουμενιστικά ιδεολογικά δόγματα παραμερίζοντας τους εθνικούς πολιτισμούς υποστήριξαν ότι είναι εφικτή η ανθρωπολογική εξομοίωση, πολιτική εξίσωση και ενοποίηση του πλανήτη με υλιστικό τρόπο. Επαναλαμβάνεται αυτό που αναφέρθηκε πιο πάνω σε αναφορά με τον Edward H. Carr ότι οι ανέφικτοι ουτοπικοί οικουμενισμοί μια μόνο χρησιμότητα μπορούν να έχουν, δηλαδή την μεταμφίεση των εκάστοτε ηγεμονικών αξιώσεων ισχύος.

Ερωτάται: Όταν πλέον, ιδιαίτερα μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, όλα αυτά είναι εξ αντικειμένου παρωχημένα, ποιοι, πόσοι και πως συνεκτιμούν το γεγονός ότι χωρίς νέο στοχασμό και νέες πολιτικές αποφάσεις που αντλούν από την κοσμοϊστορική γνώση ο σύγχρονος κρατοκεντρισμός είναι καταδικασμένος να εισέρχεται από το ένα αδιέξοδο στο άλλο. Εάν είχε συνειδητοποιηθεί αυτό κανένα δεν θα εξέπληττε η τραγωδία της Ουκρανίας ενώ πολλοί τις τελευταίες δεκαετίες θα είχαν παλέψει να αποτρέψουν τα αίτια που εκκολάπτουν τόσο τραγικά γεγονότα.

Πολιτικός/στρατηγικός ορθολογισμός και νέες προσεγγίσεις διεθνούς διακυβέρνησης

Επειδή πιο πάνω πολλά αναφέρθηκαν και αναγκαστικά με πολύ συνοπτικό τρόπο, υπογραμμίζεται ότι ο πόλεμος της Ουκρανίας καταμαρτύρησε ζητήματα που ελάχιστοι από καιρό επισημαίνουν ότι είναι τα κύρια και σημαντικά. Χωρίς την παραμικρή διολίσθηση σε εσχατολογίες και ευσεβείς προσδοκίες, γίνεται πλήρως σαφές ότι εδρασμένοι πάνω στην υπάρχουσα κρατοκεντρική πραγματικότητα, υποστηρίζεται οτι το μείζον ζήτημα των επόμενων ετών και δεκαετιών είναι τα κράτη εντός του σύγχρονου διεθνούς συστήματος και εν μέσω εντυπωσιακών τεχνολογικών εξελίξεων, η πολιτική πράξη -και ενδεχομένως σταδιακά η πολιτική σκέψη- να αναζητήσουν μετακρατοκεντρικές αφετηρίες και μετακρατοκεντρικές μεταρρυθμίσεις των σύγχρονων διεθνών θεσμών για να διαχειριστούν από κοινού εξόφθαλμες ανάγκες, εξόφθαλμους κινδύνους και εξόφθαλμα κοινά συμφέροντα. Το κατά πόσο ένας προσανατολισμός θα επηρεάσει θετικά αποδυναμώνοντας τα προαναφερθέντα αίτια πολέμου είναι άλλης τάξης μακροχρόνιο ζήτημα.

Σε παρόντα χρόνο, επαναλαμβάνεται και τονίζεται, στεκόμαστε κρατοκεντρικά με όρους πολιτικού και στρατηγικού ορθολογισμού. Όσον αφορά το τι σημαίνει πολιτικός και στρατηγικός ορθολογισμός γίνεται σαφές ότι στην στρατηγική θεωρία αφορά όχι συναισθηματισμούς και υποκειμενισμούς αλλά σωστές εκτιμήσεις για το τι είναι συμφέρουσες πάνω στην πλάστιγγα κόστους / οφέλους εναλλακτικών αποφάσεων. Είναι ένα πλανητικό πυρηνικό ολοκαύτωμα ασύμφορο και καταστροφικό για όλα τα κράτη; Τι είναι λοιπόν συμφέρον σε τέτοιες ή παρόμοιες περιπτώσεις.

Καθώς κινούμαστε βαθύτερα στον 21ο αιώνα δημιουργούνται προϋποθέσεις υιοθέτησης προσεγγίσεων οι οποίες αναιρούν ή καλύτερα προς το παρόν και με όρους εθνικών συμφερόντων παρακάμπτουν τις θεμέλιες παθογένειες και αδιέξοδα του κρατοκεντρισμού όπως εκκολάφθηκε και όπως διαμορφώθηκε τους τελευταίους αιώνες. Καθώς εισερχόμαστε από την μια φάση στην άλλη τίθενται επί τάπητος επιτακτικά ζητήματα που αφορούν μια διεθνή διακυβέρνηση όχι πλέον μετακρατικού-οικουμενιστικού χαρακτήρα.

Αυτό που τίθεται επιτακτικά και ο πόλεμος της Ουκρανίας το καταμαρτύρησε είναι διαβουλεύσεις και διαπραγματεύσεις για υιοθέτηση νέων μορφών διακυβέρνησης που δεν θα θίγουν την κρατική κυριαρχία των εμπλεκομένων κρατών και δεν θα επηρεάζονται από ανυπόστατες εξομοιωτικές και εξισωτικές εσχατολογίες.

Ανάγκες, κοινά συμφέρντα, κοινοί κίνδυνοι και διεθνής διακυβέρνηση

Άξονας κάθε τέτοιου προβληματισμού μπορεί να είναι μόνο το εθνικό συμφέρον των εμπλεκομένων κρατών και πολιτικός/στρατηγικός ορθολογισμός πάνω στην πλάστιγγα κόστους / οφέλους εναλλακτικών αποφάσεων. Μετά την επίπλαστη μεταβατική φάση του Ψυχρού Πολέμου και καθώς κινούμαστε βαθύτερα στον 21ο αιώνα αναδεικνύονται κριτήρια και παράγοντες που ο πόλεμος της Ουκρανίας απλά κατάστησε ορατά διεθνή ζητήματα που αφορούν συμπλεκόμενα κοινά συμφέρονται και κοινούς κινδύνους που απαιτούν νέες προσεγγίσεις διεθνούς διακυβέρνησης πολύ πέραν αυτών που προβλέπουν οι σύγχρονοι διεθνείς θεσμοί. Συνοψίζουμε μερικά:

• Ο κίνδυνος πυρηνικού ολοκαυτώματος στον οποίο ήδη προαναφέραμε και για τον οποίο αυτά που ακούστηκαν εκατέρωθεν μετά τον πόλεμο της Ουκρανίας αφήνουν κατάπληκτους όσους ασχολήθηκαν την εξέλιξη του πυρηνικού ζητήματος και των πυρηνικών στρατηγικών. Μονολεκτικά αναφέρεται ότι οι προαναφερθείσες συμφωνίες μετά το 1972-3 και δηλώσεις αρχίζοντας από τον πρόεδρο Κέννεντυ το 1983 και στην συνέχεια πολλών άλλων εμπεριέχουν μετακρατοκεντρικές λογικές.
• Πολλοί συχνά αθέατοι και εν πολλοίς ανεξέλεγκτοι -τόσο κοινωνικοπολιτικά εντός των κρατών όσο και διακυβερνητικά- διεθνικοί χρηματοοικονομικοί δρώντες. Επίσης, παρόμοια, οι διεθνικοί φορείς νέων πλανητικής εμβέλειας επικοινωνιακών μέσων. Το ίδιο τρομοκράτες που όπως είναι γνωστό δεν είναι μόνο ενδοκρατικό αλλά και διακρατικό ζήτημα. Μπορεί αυτά και άλλα παρόμοια φαινόμενα να τυγχάνουν «στιγμιαίας» εκμετάλλευσης με τρόπους που στηρίζουν συγκεκριμένες στρατηγικές αλλά ορθολογιστικά σκεπτόμενοι το μόνο λογικό και συμφέρον όλων είναι η ανάπτυξη κοινών ελέγχων στην βάση προ-συμφωνημένων και γιατί όχι θεσμικά προικισμένων προσεγγίσεων. Για τους πιο πάνω δρώντες ισχύει το Αριστοτελικό αξίωμα ότι το έλλογο ανθρώπινο ον εντός πόλεως είναι πολιτικό ον αλλά εκτός πόλεμος (ή όταν παρακάμπτει ή διαφεύγει των πολιτειακών ελέγχων και όταν δεν υπάρχουν διακυβερνητικές ρυθμίσεις) εν δυνάμει είναι θηρίο. Κανένα δεν συμφέρει να φουντώνουν τέτοια φαινόμενα.
• Χωρίς να εξαντλούνται τα παραδείγματα αναφέρονται επίσης μείζονος και πλανητικής σημασίας ζητήματα όπως οι λοιμοί και τα περιβαλλοντολογικά προβλήματα των οποίων η διαχείριση συναρτάται με τις τεχνολογικές εξελίξεις και με τρόπο που απαιτεί διακυβέρνηση πέραν ευχολογίων σε διεθνείς συνάξεις που προσκολλώνται σε ξεπερασμένες ανορθολογικές λογικές.
• Θα μπορούσαν επίσης να αναφερθούν πιθανοί διαστημικοί κίνδυνοι κάθε είδους αλλά και το κυριότερο ίσως ζήτημα των τελευταίων αιώνων το πώς ενδοκρατικά και διακρατικά θεσπίζεται η τεχνολογία όλων των τομέων -σε σχέση με την εκμηχάνιση, την βιομηχανοποίηση, την μαζική παραγωγή, την ποιότητα των προϊόντων, κτλ- και την θέση του ανθρώπου ως έλλογο πολιτικό ον η προσωπικότητα του οποίου όταν συρρικνώνεται ενέχει βαθύτατες προεκτάσεις για τον ίδιο και τους άλλους. Κοντολογίς, εκτιμάται ότι η τεχνολογία είναι μείζον ζήτημα για όλα τα κράτη και αφορά τα πάντα σε πλανητική μάλιστα κλίμακα. Η τεχνολογία, όμως, αντίθετα με κάποιες περίεργες απόψεις, δεν είναι ανεξάρτητη του ανθρώπου ούτε μπορεί να αντικαταστήσει τον άνθρωπο. Απλά, το ρομπότ δεν είναι άνθρωπος και το ζητούμενο όπως και με κάθε άλλο ζήτημα της εκμηχάνισης είναι το πως υπηρετεί τον άνθρωπο και τον πολιτικό πολιτισμό και όχι το πώς τον υποδουλώνει ή αλλοιώνει.
• Εν κατακλείδι, ενώ προχωρούμε βαθύτερα στον 21ο αιώνα η διαδοχή φάσεων και σταδίων είναι πλέον του πλανητικά εκτεταμένου διεθνούς συστήματος τεχνολογίας ταχύρρυθμη, αλλά τα βασικά ζητήματα που αφορούν τον άνθρωπο και το πολιτικό γίγνεσθαι παραμένουν ακριβώς τα ίδια.