27 χρόνια από τα Ίμια: Η θυσία μπορούσε να είχε αποφευχθεί

Ο αντιναύαρχος (ε.α.) Ιωάννης Λιούλης, τακτικός διοικητής της περιοχής και κυβερνήτης της φρεγάτας «Ναβαρίνον», από την οποία είχε απονηωθεί το ελικόπτερο που συνετρίβη, μιλάει για πρώτη φορά για την κρίση και τους χειρισμούς στο πεδίο.

O αντιναύαρχος (ε.α.) Ιωάννης Λιούλης, κυβερνήτης της φρεγάτας «Ναβαρίνον», πήρε εντολή να προσεγγίσει τα Ιμια. Τα ξημερώματα της επομένης, το ελικόπτερο με πλήρωμα τους Καραθανάση, Βλαχάκο και Γιαλοψό απονηώθηκε από τη φρεγάτα για να διαπιστώσει την παρουσία Τούρκων στη βραχονησίδα. Λίγο αργότερα γράφτηκε ο τραγικός επίλογος...Αθανάσιος Κατσικίδης

Iμια, 1996. H Ελλάδα βρίσκεται σε πορεία σύγκρουσης με την Τουρκία. Το περιστατικό αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας επί των βραχονησίδων φέρνει τις δύο χώρες στα πρόθυρα της σύρραξης.

Είκοσι επτά χρόνια μετά, ένας από τους πρωταγωνιστές εκείνων των δραματικών ωρών, ο τακτικός διοικητής της περιοχής και κυβερνήτης της φρεγάτας «Ναβαρίνον», αντιναύαρχος (ε.α.) Ιωάννης Λιούλης, μιλάει σήμερα για πρώτη φορά, αποκλειστικά στην «Κ», για το άγνωστο παρασκήνιο.

Ο αξιωματικός, που ανέλαβε τη διοίκηση του ελληνικού στόλου στην περιοχή των Ιμίων, περιγράφει λεπτό προς λεπτό την κρίση, που σημαδεύτηκε από την πτώση του ελικοπτέρου και την απώλεια των τριών μελών του πληρώματος, των υποπλοιάρχων Χριστόδουλου Καραθανάση και Παναγιώτη Βλαχάκου και του αρχικελευστή Εκτορα Γιαλοψού, αφήνοντας ανοικτές πληγές στο ηθικό των Ενόπλων Δυνάμεων.

– Την περίοδο έναρξης της κρίσης, πού βρισκόταν η φρεγάτα «Ναβαρίνον»;

– Το «Ναβαρίνον» εκείνη την περίοδο ήταν σε άσκηση. Εγώ με το «Ναβαρίνον» πήγα στις 30 του μηνός, την Τρίτη, περίπου στις 08.30.

– Θυμάστε τι έλεγαν οι εντολές σας;

– Μου έλεγαν να πάω στην περιοχή και να οργανώσω τα πλοία, γιατί μέχρι τότε εκεί ήταν πλοία, κανονιοφόροι και περιπολικά. Πλοία μικρά στο μέγεθός τους. Ηταν τα πλοία τα οποία συνήθως κάνουν την έρευνα ή τις περιπολίες στην περιοχή αυτή.

Στις 30 του μηνός μου είπαν να πάω και να οργανώσω τη δύναμη, ώστε έτσι να διαφυλαχθεί η περιοχή. Δεν μου είπαν να πάω συγκεκριμένα για να προσβάλω οτιδήποτε. Απλώς να πάω στην περιοχή, να οργανωθεί η δύναμη και να γίνει η έρευνα και ο εντοπισμός από τα πλοία που ήταν εκεί.

Στις 30 του μηνός που διετάχθη να πάει το πλοίο, το «Ναβαρίνον» βρισκόταν σε άσκηση. Δηλαδή, μια βδομάδα πριν πάω ήμουν σε άσκηση και ανέλαβα έκτακτα σκοπό, ενώ ήταν να πάει στην περιοχή μια άλλη φρεγάτα. Ανέλαβα λοιπόν εγώ και πήγα στην Ερμιόνη την Κυριακή και τη Δευτέρα το απόγευμα διετάχθην να πάω στην Αστυπάλαια και μετά την Αστυπάλαια με διέταξαν το πρωί της επομένης να φύγω πάση δυνάμει και να πάω στην περιοχή όπου άρχιζε πλέον και κλιμακωνόταν η κρίση.

– Ποια ήταν η διάταξη μάχης που είχατε λάβει και πώς κινούνταν οι τουρκικές δυνάμεις εκείνες τις ώρες;

– Οταν πήγα στην περιοχή ήταν, αν θυμάμαι καλά, δύο κανονιοφόροι, δύο πυραυλάκατοι (ΤΠΚ) και τα πλοία «Παναγόπουλος» και «Αντωνίου».

Φθάνοντας στην περιοχή, αντελήφθην την ένταση που υπήρχε και έτσι λοιπόν άρχισε να δημιουργείται το συναίσθημα ότι αρχίζει να κλιμακώνεται μία κρίση. Ετσι έβαλα στο μυαλό μου ότι πρέπει να είμαστε έτοιμοι για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την οποιαδήποτε κατάσταση. Αυτό που έκανα ήταν να τοποθετήσω τα πλοία έτσι, ώστε οι μονάδες να είναι καλυμμένες. Πρέπει να αναφερθεί, πως ήμασταν πλησίον των ακτών με μεγάλο ρίσκο, μήπως προσαράξουν τα καράβια, το δε «Ναβαρίνον», μεγάλο καράβι, ήταν πάρα πολύ κοντά στην Καλόλιμνο.

Τοποθετήθηκαν λοιπόν τα περισσότερα καράβια σε τέτοια διάταξη ώστε να είναι καλυμμένα, εκτός από αυτά που ήταν κοντά στα Ιμια και παρακολουθούσαν τα τουρκικά.

Οταν λέμε καλυμμένα, εννοούμε ότι είμαστε κοντά στην ακτή και έτσι τα ραντάρ δεν μπορούν να μας εντοπίσουν εύκολα, ούτε τα βλήματα μπορούν να μας προσβάλουν. Ηταν λοιπόν καλυμμένα όλα τα πλοία και παράλληλα είχα πει σε κάθε ελληνική μονάδα ποιο τουρκικό πλοίο θα παρακολουθεί, ώστε ανά πάσα στιγμή που θα αποφάσιζε η πολιτική ηγεσία και σε συνέχεια η στρατιωτική ηγεσία, εμείς να είμαστε έτοιμοι, να μην ψαχνόμαστε εκείνη την ώρα, να είμαστε άμεσα σε θέση να προσβάλουμε.

– Θυμάστε ποιο πλοίο είχατε στοχοποιήσει;

– Εγώ θυμάμαι ότι εκεί κοντά ήταν η φρεγάτα «Γιαβούζ» (Yavuz) και το «Τράκια» (Trakya), αλλά δεν θυμάμαι πιο συγκεκριμένα. Αυτό που θυμάμαι είναι ότι είχαμε το επιχειρησιακό πλεονέκτημα.

Ενα άλλο που μας έδινε το επιχειρησιακό πλεονέκτημα, τοπικά, στην περιοχή των Ιμίων, ήταν ότι ανά πάσα περίοδο, από τις 30 Ιανουαρίου το πρωί μέχρι την επόμενη μέρα που αποκλιμακώθηκε, είχαμε στην περιοχή είτε περισσότερα πλοία είτε ίσο αριθμό πλοίων, ενώ είχαμε μεγαλύτερο αριθμό βλημάτων.

Τα δικά μας βλήματα, που ήταν γαλλικής, νορβηγικής και αμερικανικής κατασκευής, είχαν δυνατότητα βολής στις τουρκικές μονάδες. Γιατί; Γιατί κάθε βλήμα δεν μπορεί να βληθεί από οποιαδήποτε απόσταση, έχει μια ελάχιστη απόσταση βολής, οπότε η ελάχιστη απόσταση βολής ήταν πολύ μικρότερη από τα βλήματα που είχαν οι Τούρκοι.

Αυτό σήμαινε ότι όσο ήμαστε κοντύτερα, είχαμε τη δυνατότητα να ρίξουμε βλήματα, ενώ οι Τούρκοι δεν είχαν τη δυνατότητα να ρίξουν τα δικά τους βλήματα. Αυτό μας έδινε πλεονέκτημα και αυτό είναι ένα δίδαγμα, ότι εμείς όλη την περίοδο από τις 30 Ιανουαρίου το πρωί μέχρι την αποκλιμάκωση, είχαμε το επιχειρησιακό πλεονέκτημα ανά πάσα στιγμή, εφόσον η πολιτική ηγεσία αποφάσιζε να αρχίσουμε τις εχθροπραξίες. Ετσι οι τουρκικές μονάδες θα είχαν πρώτες ένα σοβαρό χτύπημα και μια σοβαρή καταστροφή.

Επίσης, πρέπει να αναφερθεί πως οι τουρκικές μονάδες ήταν στην ανοιχτή θάλασσα, δεν ήταν στις ακτές, δεν ήταν κοντά. Αυτούς τους ενδιέφερε να κάνουν συνεχώς τον περίπλου των Ιμίων και να είναι στην ανοιχτή θάλασσα και αποτελούσαν πολύ πιο εύκολους στόχους από ό,τι εμείς.

Τα ελληνικά πλοία που ήταν κοντά στα Ιμια και είχαν τέτοιες θέσεις προσπαθούσαν πάντοτε, παρακολουθώντας τις τουρκικές φρεγάτες, να είναι σε τέτοιον τομέα που να είναι δύσκολο να προσβληθούν, όσο αυτό ήταν δυνατόν. Αρα και για έναν άλλον παράγοντα είχαμε το επιχειρησιακό πλεονέκτημα. Ετσι, ενώ εμείς βρισκόμαστε καλυμμένοι, αυτοί βρίσκονταν στην ανοιχτή θάλασσα και δεν νομίζω ότι τους ενδιέφερε και πολύ.

Φωτ. ΙΝΤΙΜΕ ΝΕWS

– Ενα από τα παράδοξα των Ιμίων είναι το περιστατικό με τις μπαταρίες των ασυρμάτων των ομάδων ΟΥΚ. Τι ακριβώς συνέβη;

– Κατ’ αρχάς, τις ομάδες των OYK τις ήλεγχε το ΓΕΝ. Ηταν δύο ομάδες. Η μία ομάδα ήταν επάνω στα ανατολικά Ιμια και η άλλη ομάδα είχε κατέβει και ήταν στην κανονιοφόρο «Πολεμιστής».

Από τις βραδινές ώρες μου είχε ζητηθεί από τις ΟΥΚ και μετέφερα στο ΓΕΝ, αν ήταν δυνατόν να ενισχυθεί η ομάδα των ΟΥΚ, φέρνοντας και άλλη ομάδα, αίτημα το οποίο δεν το ενέκρινε η ηγεσία και είπαν να παραμείνει η δεύτερη ομάδα στον «Πολεμιστή».

Περί τις 03.15, μου είπαν να αποβιβαστεί η δεύτερη ομάδα από τον «Πολεμιστή», να μεταφερθεί και να αποβιβαστεί στα δυτικά Ιμια, γιατί εμείς είχαμε την πρώτη ομάδα στα ανατολικά Ιμια. Τα δυτικά Ιμια δεν φυλάσσονταν. Πράγματι, διεβιβάσθη αυτό στον «Πολεμιστή» και υπήρχε μια διαδικασία ώστε να πάει η ομάδα αυτή. Εκείνη την περίοδο δεν μου ειπώθηκε τίποτα για τις μπαταρίες, γιατί η κλιμάκωση εξελισσόταν ακόμη περισσότερο.

Υπήρξε η πληροφορία ότι βρισκόταν μια τουρκική ομάδα στα δυτικά Ιμια, οπότε εκεί πλέον εστιάστηκε η προσοχή μας, δηλαδή το πώς θα εντοπίσουμε τι συμβαίνει στα δυτικά Ιμια.

Aπό τις 30 Ιανουαρίου το πρωί μέχρι την επόμενη μέρα είχαμε στην περιοχή είτε περισσότερα πλοία είτε ίσο αριθμό πλοίων, ενώ είχαμε μεγαλύτερο αριθμό βλημάτων.

Εμαθα και εγώ, μετά τα γεγονότα, ότι άργησε η ομάδα των ΟΥΚ να πάει να κάνει την αποβίβαση από τον «Πολεμιστή» και να μεταφερθεί στα δυτικά Ιμια, διότι υπήρχε κάποιο πρόβλημα με τις μπαταρίες. Αυτό ίσως ήταν κάτι που το έφερε η τύχη.

– Πιστεύετε πως αν είχε πάει η ομάδα επάνω στη νήσο θα υπήρχε εμπλοκή;

– Ναι. Γνωρίζοντας την κλιμάκωση το ΓΕΝ, μας είπε στη συνέχεια πριν αποβιβαστεί η ομάδα από τον «Πολεμιστή» να γίνει έλεγχος αν υπάρχει επί της νήσου τουρκική ομάδα. Δηλαδή, δεν θα έκανε την αποβίβαση ο «Πολεμιστής» εάν δεν ελεγχόταν τα δυτικά Ιμια, δηλαδή αν υπήρχε ή όχι ομάδα, η οποία, όπως ελέχθη, είχαν πληροφορηθεί ότι υπάρχει.

– Πάμε σε ένα άλλο σκέλος της κρίσης. Υπό τις καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν, έπρεπε να απονηωθεί το ελικόπτερο;

– Για να απονηώσουμε ένα ελικόπτερο από τα πλοία του ελληνικού Ναυτικού, έχουμε ορισμένες διαδικασίες. Παίρνουμε το ύψος των συννέφων, παίρνουμε τη διεύθυνση – ένταση του ανέμου, λαμβάνουμε υπόψη αρκετούς παράγοντες και έτσι δίδεται η άδεια απονήωσης του ελικοπτέρου από κάθε κατάστρωμα φρεγάτας.

Ο καιρός μπορεί να μην ήταν καλός, αλλά οι συνθήκες ήταν πτήσιμες. Ετσι λοιπόν εδόθη στο ελικόπτερο η άδεια. Δεν μου αναφέρθηκε, γιατί παρακολουθούσα το δίκτυο του ελικοπτέρου όταν σηκώθηκε το ελικόπτερο, ότι οι συνθήκες δεν ήταν πτήσιμες, οπότε και δεν μπορούσε να εκτελέσει την πτήση.

Αρα, συμπέρασμα, μη καλές συνθήκες γιατί είχε ψιλόβροχο και είχε συννεφιά, αλλά συνθήκες πτήσιμες, σύμφωνα και με τους κανόνες που ισχύουν στα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού.

– Ισχύει πως στο ελικόπτερο τοποθετήθηκε προβολέας ακατάλληλος για τον τύπο του ελικοπτέρου;

– Οχι. Το ελικόπτερο έρχεται με ένα συγκεκριμένο σετ από τον Μαραθώνα, το οποίο είναι αυτό με το οποίο θα επιχειρήσει από τα πλοία. Εγώ δεν είχα πρόθεση να απονηώσω το ελικόπτερο. Επιχειρησιακά μέχρι την περίοδο εκείνη δεν απαιτείτο.

– Οταν πλέον έχει απονηωθεί και ακούτε το «Master Caution», δηλαδή πως υπάρχει κάποια βλάβη στο ελικόπτερο, τι σκεφτήκατε;

– Το ελικόπτερο απονηώθηκε, πήγε πάνω από τα δυτικά Ιμια, έκανε περίπου τέσσερις περιφορές, προσπαθούσε να δει αν υπάρχει τουρκική ομάδα, εντόπισε ότι υπήρχε ομάδα και έκανε και την εκτίμηση ότι υπήρχαν δέκα άτομα. Στη συνέχεια, κατά την πέμπτη περιφορά, του άναψε ένα λαμπάκι το οποίο έλεγε «Master Caution», και του έδειχνε ότι υπήρχε κάποιο τεχνικό πρόβλημα. Επειτα, του εδόθη η άδεια να επιστρέψει και μάλιστα η φρεγάτα «Ναβαρίνον» έφυγε από τη θέση που ήταν, κινήθηκε βόρεια το ελικόπτερο και εμείς πήραμε την κατάλληλη πορεία επειδή ο καιρός ήταν νότιος για να έρθει από τον βορρά προς τον νότο και να προσνηωθεί στο κατάστρωμα.

Κάναμε όλη τη διαδικασία που προβλέπεται για το «Master Caution». Η δε ένδειξη αυτή δεν είναι από τα σοβαρότερα «Emergency».

Εγώ άκουγα το δίκτυο. Το καράβι προετοιμάστηκε για να κάνει την προσνήωση του ελικοπτέρου. Αλλωστε δεν χρειαζόταν το ελικόπτερο να παραμείνει κι άλλο στα δυτικά Ιμια, δεδομένου ότι ο σκοπός αναγνωρίσεως επετεύχθη.

– Ισχύει πως η φρεγάτα «Γιαβούζ» είχε δείξει «πράσινο κατάστρωμα» στο ελικόπτερο;

– Οχι. Αυτό που συνέβη ήταν το εξής. Εμείς χάσαμε την επικοινωνία και τον στόχο του ελικοπτέρου στο ραντάρ κατά τη διάρκεια της πτήσης επιστροφής του μετά την εμφάνιση του «Master Caution». Στη συνέχεια θέσαμε σε λειτουργία και το δίκτυο κινδύνου. Αφού λοιπόν είχαμε χάσει την επικοινωνία, τότε το «Γιαβούζ» ίσως παρακολουθούσε το δίκτυο, μπήκε και αυτό στη συχνότητα κινδύνου και καλούσε το ελικόπτερο, αλλά η επικοινωνία είχε χαθεί και το ελικόπτερο ποτέ δεν απάντησε στο «Γιαβούζ».

– Αρα το «Γιαβούζ» επικοινώνησε, αφού είχε χαθεί η επικοινωνία;

– Το «Γιαβούζ» μπήκε στο δίκτυο, δεν επικοινώνησε με κανέναν, ούτε εμείς του απαντήσαμε. Μπήκε στο δίκτυο αφού πλέον είχαμε απολέσει την επικοινωνία, γιατί εμείς μέχρι τότε δεν επικοινωνούσαμε μέσω του δικτύου κινδύνου, αλλά μέσω του κανονικού δικτύου, το οποίο υπήρχε μεταξύ ημών και του ελικοπτέρου. Μπήκαμε στο δίκτυο κινδύνου μήπως το ελικόπτερο ήταν σε αυτό και εκεί μπήκε και το «Γιαβούζ», προφανώς για άλλους λόγους.

– Κατά την εκτίμησή σας τι έγινε με το ελικόπτερο; Υπήρξε βέρτιγκο ή το έριξαν;

– Εδώ πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Εγώ άκουγα το δίκτυο. Στο δίκτυο δεν αναφέρθηκε από τους χειριστές ότι εβλήθη το ελικόπτερο. Δεν μας ειπώθηκε κάτι τέτοιο.

Στη συνέχεια, οι έρευνες στο κουφάρι, στο σκάφος του ελικοπτέρου, μετά την ανέλκυσή του έδειξαν ότι δεν είχε καμία προσβολή από σφαίρα ή από οτιδήποτε άλλο, αλλά και η πτώση του από ό,τι είπαν οι ειδικοί δεν ήταν πτώση ενός ελικοπτέρου που βλήθηκε, δηλαδή χάνει κατευθείαν την αιώρησή του και πέφτει. Αυτά είναι τα στοιχεία τα οποία ξέρω εγώ.

– Θα μπορούσε όμως να υπήρχε ηλεκτρονικός πόλεμος είτε από τις τουρκικές δυνάμεις είτε από τις αμερικανικές;

– Οχι. Αυτά είναι εικασίες άνευ πρακτικής αξίας. Δεν μπορεί να πάθει κάτι με την παρεμβολή. Τι να πάθει; Δεν μπορούσε να του είχε κάνει τίποτα.

Αυτό όμως που θέλω να τονίσω είναι το εξής. Αυτοί οι τρεις χειριστές του ελικοπτέρου, το πλήρωμα του ελικοπτέρου, θυσιάστηκαν στον βωμό του καθήκοντος. Είναι ήρωες οι οποίοι χάθηκαν στα νερά των Ιμίων στις 31 Ιανουαρίου του 1996.

Οι άνθρωποι αυτοί θυσιάστηκαν για να εκτελέσουν το καθήκον τους. Ολοι και όλα τα πλοία εκτελέσαμε κατά τον καλύτερο τρόπο τα καθήκοντά μας και γι’ αυτό αποκτήσαμε το επιχειρησιακό πλεονέκτημα στο οποίο αναφέρθηκα προηγουμένως.

Φωτ. ΙΝΤΙΜΕ ΝΕWS / Iconpress p.a. / ΚΟΛΕΣΙΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

Τα συντρίμμια του ελικοπτέρου που κατέπεσε στα Ιμια περισυνελέγησαν και μεταφέρθηκαν στον λιμένα Καλύμνου (επάνω), ενώ οι έρευνες στο κουφάρι έδειξαν ότι δεν είχε προσβληθεί από σφαίρα ή από οτιδήποτε άλλο. Κάτω, στιγμιότυπο από την κηδεία του υποπλοιάρχου του Πολεμικού Ναυτικού Χριστόδουλου Καραθανάση. Φωτ. ΙΝΤΙΜΕ ΝΕWS Iconpress p.a./ΥΠΕΘΑ

Φωτ. ΙΝΤΙΜΕ ΝΕWS Iconpress p.a.

Εμείς βλέπαμε κλιμάκωση, ενώ γίνονταν ενέργειες απεμπλοκής

– Στις 29 Ιανουαρίου και ώρα 10.25 έρχεται η αποδέσμευση κανόνων εμπλοκής από τον ναύαρχο Λυμπέρη, ενώ και στις 31 Ιανουαρίου, στις 02.11 το πρωί, γίνεται επικοινωνία με τον Χωριανόπουλο, ο οποίος καλεί στο καράβι και σας λέει για τους κανόνες εμπλοκής.

– Καθ’ όλην την περίοδο που το πλοίο ευρίσκετο στην περιοχή των Ιμίων, δηλαδή από τις 30 Ιανουαρίου το πρωί που φθάσαμε, μέχρι το πέρας και την απεμπλοκή, δεν εκδόθηκαν γραπτώς κανόνες εμπλοκής προς τα ελληνικά πλοία. Δεν εκδόθηκε κανένας κανόνας εμπλοκής.
Θέλω να τονίσω ότι οι κανόνες εμπλοκής είναι εκείνοι οι κανόνες οι οποίοι καθορίζουν τις ενέργειες των πλοίων σε μια επιχείρηση και στην περίοδο της κρίσεως. Οι σοβαρότεροι δε αυτών καθορίζονται από το ΚΥΣΕΑ και είναι αυτοί οι οποίοι κλιμακώνουν την κρίση και φθάνουν σε εχθροπραξίες ή αποκλιμακώνουν. Τον πόλεμο δεν τον αποφασίζει η στρατιωτική ηγεσία, αλλά η πολιτική ηγεσία. Ετσι είναι οργανωμένο το ελληνικό σύστημα διαχείρισης κρίσεων, όπως και των περισσοτέρων κρατών.

Δεν καθορίστηκαν κανόνες εμπλοκής από το ΚΥΣΕΑ, ώστε οι εν πλω ελληνικές μονάδες να γνωρίζουν τις επιτρεπόμενες ενέργειες για κλιμάκωση, εμπλοκή ή αποκλιμάκωση της κρίσεως, με αποτέλεσμα να υπάρχει συγκεχυμένη ή αντίθετη εικόνα ως προς την επιθυμητή πορεία της κρίσεως. 
Εμείς μάθαμε στη συνέχεια ότι η πολιτική ηγεσία είχε αποφασίσει και έκανε ενέργειες από την Τρίτη 30 Ιανουαρίου για την απεμπλοκή. Ενώ στα Ιμια, οι ενέργειες των Τούρκων κατά την περίοδο εκείνην εκλιμάκωναν την κρίση και μας έδιναν την αίσθηση ότι πάμε προς περαιτέρω κλιμάκωση και έτσι διαμορφώνετο το αίσθημα στις εν πλω μονάδες.

Παράλληλα, η πολιτική ηγεσία τι έκανε; Εκανε ενέργειες για την απεμπλοκή. 

Αρα, ενώ η κρίση τοπικά κλιμακώνετο, η πολιτική ηγεσία κινείτο προς την αντίθετη κατεύθυνση. Οπως προείπα, τον πόλεμο δεν τον αποφασίζει η στρατιωτική ηγεσία, αλλά τον αποφασίζει η πολιτική ηγεσία.
 
– Αρα το βράδυ της κρίσης δεν είχατε κανόνες εμπλοκής;

– Το βράδυ της κρίσης εμείς δεν είχαμε κανόνες εμπλοκής. Εμείς έχουμε κάποιους κανόνες. Εχουμε ένα βιβλίο στο πλοίο όπου αυτοί οι κανόνες μάς λένε αν επιτείνεται η κρίση, κλιμακώνεται ή αποκλιμακώνεται. Γραπτούς τέτοιους κανόνες δεν είχαμε. Απλώς με το ραδιοτηλέφωνο και από το δίκτυο επικοινωνίας, περί τις 01.30-02.00 που άρχισε και επιτεινόταν η κρίση, το ΓΕΝ είπε να μην πατήσει πόδι Τούρκου και πως στην περίπτωση που δούμε κάτι, να ρίξουμε φωτοβολίδα, προειδοποιητικές βολές και προσβολή. Εδωσε δηλαδή έναν κανόνα εμπλοκής γενικό, αλλά αν ήταν μια τουρκική φρεγάτα στα ελληνικά χωρικά ύδατα, που συνεχώς οι φρεγάτες τους ήταν στα χωρικά μας ύδατα, ή τα ελικόπτερά τους στον εναέριο χώρο μας, είχα εγώ τη δυνατότητα να τα προσβάλω;

Υπήρχε λοιπόν αυτή η ασάφεια στην κλιμάκωση προς δύο διαφορετικές κατευθύνσεις. Οι μεν πολιτικοί που αποφάσιζαν για την κρίση και τον χειρισμό πήγαιναν για απεμπλοκή και δεν είχαν ενημερώσει, όπως καταλαβαίνω, τη στρατιωτική ηγεσία, ενώ εμείς εδώ (Ιμια) είχαμε μια κρίση που συνεχώς κλιμακωνόταν και μας είχε δημιουργήσει το αίσθημα ότι τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά και είχαμε ετοιμάσει τα πλοία μας ανεξαρτήτως συνθηκών, διότι μέσα στην προετοιμασία του πλοίου υπάρχουν και οι κανόνες εμπλοκής.

Παρά ταύτα, εμείς ήμασταν έτοιμοι, γιατί για να βάλεις ένα κατευθυνόμενο βλήμα δεν πατάς ένα κουμπί και φεύγει, αλλά πρέπει να έχεις κάνει μια προετοιμασία πιο μπροστά που να σου δίνει τη δυνατότητα, όταν απαιτηθεί, να δράσεις.

Αυτά εμείς τα είχαμε κάνει όλα και σε όλα τα πλοία. 

Ημασταν ήρεμοι και έτοιμοι

– Εκείνο το βράδυ, πόσο κοντά φτάσαμε σε πόλεμο;

– Θα έλεγα ότι ευτυχώς που τα πλοία που ήταν εκεί αντιμετώπισαν την όλη κατάσταση με ηρεμία και σοβαρότητα. Διότι θα μπορούσε κάλλιστα από έναν λάθος χειρισμό, από μία μη καθαρή ενέργεια, να προκληθεί ένα επεισόδιο. Ευτυχώς, όλοι στα πλοία που βρίσκονταν εκεί ήταν ήρεμοι, ήταν συνειδητοποιημένοι, καταλαβαίναμε τι συμβαίνει και είχαμε μεγάλη προσοχή και ετοιμότητα. Γι’ αυτό και είπα προηγουμένως ότι είχαμε το επιχειρησιακό πλεονέκτημα και αν η πολιτική ηγεσία ήθελε να κάνει εχθροπραξίες πρώτη και μας έδινε τη διαταγή, τότε οι τουρκικές μονάδες θα είχαν υποστεί ένα μεγάλο χτύπημα. 
 
– Ημασταν έτοιμοι να πλήξουμε τον τουρκικό στόλο; Είχαμε τη δύναμη;

– Σαφέστατα, και όπως είπα προηγουμένως το επιχείρημα είναι πως και από τις θέσεις που είχαμε λάβει και από τα βλήματα που διαθέταμε, και γενικά από την προετοιμασία την οποία είχαν κάνει τα καράβια μας, ανεξαρτήτως των κανόνων εμπλοκής, εμείς ήμασταν έτοιμοι.
 
– Πόσο μεγάλο είναι το δίλημμα για τον κυβερνήτη ενός πλοίου και κάτω από την επιχειρησιακή πίεση να πατήσει τη σκανδάλη;

– Από τη στιγμή που ελαμβάνετο η διαταγή, κάθε κυβερνήτης στην εκτέλεση των καθηκόντων του πρέπει άμεσα να πατήσει το κουμπί· γι’ αυτό εκπαιδευόμαστε, γι’ αυτό κάνουμε όλα αυτά τα γυμνάσια, τα οποία πραγματοποιούνται ώστε να είμαστε έτοιμοι. 

Ολα τα καράβια περνάνε μια διαδικασία και κάνουμε ασκήσεις για να μπορέσουμε να εκπαιδευτούμε, όχι μόνο τεχνικά, αλλά και ψυχικά, ώστε να μπορέσουμε στη δεδομένη στιγμή που θα απαιτηθεί να πατήσουμε το κουμπί και να εκτελεστεί αυτό το οποίο επιθυμούμε.
 
– Οταν πλέον είχε τελειώσει η κρίση και σας κάλεσαν στην Αθήνα και επιστρέψατε με το ελικόπτερο, ποιους συναντήσατε και τι ακριβώς ειπώθηκε;

– Οταν τελείωσε η κρίση, το πλοίο πήγε στην Κω. Εκεί πήραμε ένα σήμα, το οποίο έλεγε ότι όλοι οι κυβερνήτες να έλθουν στο ΓΕΕΘΑ για να γίνει μια ενημέρωση για το τι συνέβη κατά την περίοδο που βρισκόμασταν στα Ιμια. Ηρθαν λοιπόν οι αντικαταστάτες μας και πήγαμε. Πήραν όλους τους κυβερνήτες, όλων των πλοίων, και πήγαμε σε μια αίθουσα του ΓΕΕΘΑ, στην οποία ευρίσκοντο ο υπουργός Εθνικής Αμύνης, ο υφυπουργός, ο αρχηγός Α/ΓΕΕΘΑ, ο Α/ΓΕΝ και άλλοι επιτελείς από το Γενικό Επιτελείο του Ναυτικού. Και εκεί συζητήσαμε το τι συνέβη. Η ερώτηση από τον υπουργό ήταν τι συνέβη, ήθελε να κατανοήσει τι συνέβη και εδόθησαν οι απαραίτητες απαντήσεις.
 
– Ως τακτικός διοικητής της περιοχής, ποια πιστεύετε πως ήταν τα λάθη σε επιχειρησιακό επίπεδο, που οδήγησαν στην υποστολή της σημαίας;

– Από επιχειρησιακής απόψεως οι κανόνες εμπλοκής ήταν το κύριο, αλλά δεν ήταν θέμα στρατιωτικής ηγεσίας, ήταν θέμα πολιτικής ηγεσίας. Το ΚΥΣΕΑ δεν συνεκλήθη ποτέ. Τους κανόνες εμπλοκής τούς καθορίζει το ΚΥΣΕΑ, ιδιαίτερα αυτούς που έχουν να κάνουν με την κλιμάκωση-αποκλιμάκωση, την εμπλοκή. Κάποιους άλλους κανόνες εμπλοκής έχει τη δυνατότητα να τους δώσει η στρατιωτική ηγεσία. Κάποια επιχειρησιακά σφάλματα μπορεί να έγιναν, αλλά δεν ήταν αυτά που επηρέασαν την κρίση.
 
– Πιστεύετε πως η πολιτική ηγεσία ήταν ικανή να αντιμετωπίσει ένα τέτοιο περιστατικό;

– Είναι σημαντικό να τονιστεί ως δίδαγμα ότι κάθε πολιτική ηγεσία θα πρέπει να έχει ορισμένες βασικές γνώσεις για τις επιχειρήσεις και κυρίως για τη διαχείριση κρίσεων, ώστε να είναι δυνατή η επικοινωνία και η κατανόηση των επιχειρήσεων με την εκάστοτε στρατιωτική ηγεσία. Νομίζω ότι, πρώτον, είναι ανασταλτικός παράγοντας στην επιτυχή διαχείριση της κρίσεως η μη πλήρης γνώση της καταστάσεως. Δεύτερον, η μη εκτέλεση των συνεδριάσεων ΚΥΣΕΑ, τρίτον, η μη παρακολούθηση των επιχειρήσεων στους κατάλληλους θαλάμους επιχειρήσεων και, τέταρτον, η μη εκ των προτέρων απόκτηση των απαραίτητων γνώσεων για τη διαχείριση της κρίσεως.

Σαν δίδαγμα, λοιπόν, για την κρίση αυτή είναι ότι σε κάθε θέση, κάθε πολιτική ηγεσία πρέπει να ενημερώνεται εκ των προτέρων πώς εκτελείται η διαχείριση μιας στρατιωτικής κρίσεως. 

Εγινε ΚΥΣΕΑ; Οχι.

Ηταν στον θάλαμο επιχειρήσεων; Γιατί στον θάλαμο επιχειρήσεων προβλέπεται να ευρίσκεται η πολιτική ηγεσία και το ΚΥΣΕΑ να παρακολουθεί την εξέλιξη της καταστάσεως, να τηλεφωνεί οπουδήποτε, έχει όλα τα μέσα και να αποφασίζει για την εμπλοκή ή την απεμπλοκή. Την κλιμάκωση ή την αποκλιμάκωση. Ηταν η πολιτική μας ηγεσία εκεί; Οχι.

Λύπη γι’ αυτούς που χάθηκαν

– Είκοσι επτά χρόνια μετά την κρίση των Ιμίων, τι σας μένει;

– Θα έλεγα λύπη για τους ανθρώπους που χάθηκαν. Διότι χάθηκαν στον βωμό του καθήκοντος. Επιτέλεσαν το καθήκον τους, έκαναν το έργο τους, αλλά τελικά έγινε απεμπλοκή και θα μπορούσε, εάν οι διαδικασίες εκτελούντο όπως είπαμε κατά την περίοδο από 25 Ιανουαρίου μέχρι 30, πιθανόν, να είχε αποφευχθεί η κλιμάκωση και αυτή η θυσία. Αυτό με λυπεί.
 
– Τι σημαίνει η λέξη «πατρίδα» για τον Ελληνα αξιωματικό;

– Ορκιζόμαστε στην πατρίδα. Είναι τα πάντα η πατρίδα. Δίνουμε τη ζωή μας για την πατρίδα. Για τη σημαία, για την πατρίδα. Γι’ αυτό εμείς έχουμε ταχθεί να φυλάμε την πατρίδα μας.
 
– Πώς αξιολογείτε σήμερα τις Ενοπλες Δυνάμεις, είναι έτοιμες να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απειλές;

– Η άποψή μου είναι ότι οι Ενοπλες Δυνάμεις είναι σε πολύ καλό επιχειρησιακό επίπεδο. Υπάρχουν προβλήματα υλικού και προσωπικού. Αλλά νομίζω ότι είναι έτοιμες να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την οποιαδήποτε κρίση στις δύσκολες περιόδους που περνάνε οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. 
Νομίζω ότι αυτοί που βρίσκονται αυτήν τη στιγμή σε σημαντικές θέσεις, οι επιτελείς, οι διοικητές, είναι σε καλό επίπεδο και μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά οποιαδήποτε κρίση. Πάντα χρειάζεται βελτίωση το υλικό, σαφώς χρειάζεται οικονομική υποστήριξη στο προσωπικό, γιατί το προσωπικό είναι αυτό που διαφοροποιεί την κατάσταση και είναι ο μεγάλος πολλαπλασιαστής.

Kαι κάτι άλλο σημαντικό, αφορά την ενημέρωση των πολιτικών στο σύστημα διαχείρισης κρίσεων. Θα πρέπει όλοι οι υπουργοί, οι βασικοί που συμμετέχουν στο ΚΥΣΕΑ, να ενημερώνονται εκ των προτέρων κατάλληλα για το σύστημα χειρισμού κρίσεων, ώστε όταν απαιτηθεί να υπάρχει αποτελεσματική επικοινωνία και κατανόηση και, ως εκ τούτου, αποτελεσματική αντιμετώπιση της κρίσεως. Εδώ εφάνη ότι μάλλον δεν ήταν ενημερωμένοι.

Επίσης, η εκάστοτε κυβέρνηση, η εκάστοτε πολιτική ηγεσία, πρέπει να κατανοήσει τη διαδικασία διαμόρφωσης της εθνικής στρατιωτικής στρατηγικής, την οποία δεν την καθορίζει η στρατιωτική, αλλά η πολιτική ηγεσία.

27 χρόνια από τα Ίμια: Η θυσία μπορούσε να είχε αποφευχθεί | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (kathimerini.gr)