«Aυτά είναι που πρέπει να πράξετε αν θέλετε ο κόσμος να σηκώσει το άγαλμά σας καβάλα σε άλογο». Ο Valéry Giscard d’ Estaing επέδειξε αναμφίβολα μεγάλη φαντασία για να προτρέψει τους ομολόγους του να λάβουν δραστικές αποφάσεις για το μέλλον της Ευρώπης. Το σχόλιο του Γάλλου πρώην προέδρου, πάντως, δίνει μια πολύ λογική εξήγηση για τη νοοτροπία που προκάλεσε τη μεγάλη ευρωανακατωσούρα του παρόντος.
Η Ε.Ε. πλέον πρέπει να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της ύβρεως των μεγάλων… Ευρωπαίων της προηγούμενης γενιάς. Οι άνθρωποι που δημιούργησαν το ευρώ -άνδρες όπως ο Helmut Kohl, πρώην καγκελάριος της Γερμανίας, και ο αλλοτινός επικεφαλής της Κομισιόν Jacques Delors- μοιράζονταν την άποψη του Giscard d’ Estaing για τα βιβλία Ιστορίας. Αλλά το όνειρό τους να αφήσουν το κληροδότημα μιας Ενωμένης Ευρώπης με ενιαίο νόμισμα στον πυρήνα της έχει γίνει εφιάλτης.
Εν μέσω μιας απόλυτης οικονομικής και πολιτικής κρίσης, ίσως είναι άσκοπο ή και εκδικητικό να επικρίνουμε τους ηγέτες του παρελθόντος. Όμως, η απάντηση στην ερώτηση «τίς πταίει;» θα είναι σημαντική για να επιλυθεί η κρίση του ευρώ. Η χώρα ή οι ομάδες που θα καταλήξουν να επωμιστούν το μεγαλύτερο μίσος για την κρίση θα καταλήξουν και με ζημιωμένα τα συμφέροντα και τη διεθνή άποψη. Μιλώντας γενικά, υπάρχουν τρεις ομάδες που ανταγωνίζονται για τη θέση του «κακού»: οι Γερμανοί, οι Νοτιοευρωπαίοι και οι… Αγγλοσάξονες.
Η απέχθεια για τη Γερμανία είναι μεγάλη στη Νότια Ευρώπη. Ένα ζωηρό πρόσφατο παράδειγμα ήρθε από την Ιταλία, όπου η Il Giornale είχε πρωτοσέλιδο που ούρλιαζε κατά του γερμανικού Δ΄ Ράιχ. Όμως, η άγρια επίθεση κατά των Γερμανών δεν περιορίζεται στον Νότο. Ο Anatole Kaletsky, βαρυσήμαντος Βρετανός σχολιαστής, έγραψε σε στήλη του:
«Κανείς δεν πρέπει να εκπλήσσεται που η Γερμανία έχει γίνει η μεγαλύτερη απειλή για την Ευρώπη. Στο κάτω-κάτω, το ίδιο πράγμα έχει γίνει δύο φορές».
Η αντιγερμανική άποψη είναι ότι η πιο ισχυρή οικονομία της Ευρώπης αρνείται να αποδεχτεί τις αμοιβαίες υποχρεώσεις που προϋποθέτει το ενιαίο νόμισμα. Λέει ότι το ευρωσύστημα ευνοεί μαζικά τη Γερμανία. Αντί όμως να ξαναφέρει την ισορροπία με αμοιβαία υποχρέωση και αύξηση στην εγχώρια κατανάλωση, η Γερμανία δρέπει τους καρπούς, ενώ επιβάλλει λιτότητα στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Όπως είναι φυσικό, αυτή η άποψη δεν έχει σχεδόν κανέναν οπαδό στη Γερμανία ή στις άλλες πιστώτριες χώρες της Βορείου Ευρώπης, όπως η Φινλανδία και η Ολλανδία. Οι Βόρειοι πιστεύουν ότι οι ίδιοι έχουν κάνει όλα τα απαραίτητα, επιβάλλοντας βαθιές μεταρρυθμίσεις. Έχουν επίσης συνεισφέρει σε ταμεία διασώσεων ύψους πολλών δισεκατομμυρίων. Λένε ότι για την κρίση φταίνε οι σπάταλοι και διεφθαρμένοι Νότιοι, που το μόνο που θέλουν είναι να έχουν μια εύκολη ζωή με τα λεφτά των σκληρά εργαζόμενων Βορείων εταίρων τους. Η αντιπολίτευση κατηγόρησε τον Ολλανδό πρωθυπουργό ότι γίνεται «δούλος που πέφτει στα πόδια της ιταλικής και της ισπανικής μαφίας».
Βρετανοί και Αμερικανοί σχολιαστές μπορεί να πιστεύουν ότι βρίσκονται στο απυρόβλητο αυτής της ανταλλαγής κατηγοριών, αλλά σφάλλουν. Υπάρχει μια πολύ έντονη σκέψη στην Ευρώπη ότι ο πραγματικός ένοχος αυτής της κρίσης είναι ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός, όπως τον εφαρμόζουν η Βρετανία και οι ΗΠΑ.
Ο José Manuel Barroso, πρόεδρος της Κομισιόν, σχολίασε θυμωμένα σε σύνοδο του G20 ότι «η κρίση δεν προήλθε από την Ευρώπη… Η κρίση προήλθε από τη Βόρεια Αμερική και μεγάλο κομμάτι του δικού μας χρηματοπιστωτικού κλάδου μολύνθηκε από ανορθόδοξες πρακτικές».
Πολλοί Ευρωπαίοι σχολιαστές έχουν επιτεθεί στον ρόλο που έπαιξε η Goldman Sachs όταν βοήθησε την Ελλάδα να ωραιοποιήσει τα μεγέθη για το χρέος, πριν από την κρίση. Αυτές οι απόψεις εμπίπτουν εύκολα στον ορισμό της θεωρίας συνωμοσίας. Υπάρχουν ανώτατοι αξιωματούχοι στην Ε.Ε. που δείχνουν να πιστεύουν πραγματικά ότι οι Financial Times είναι κομμάτι της αγγλοσαξονικής συνωμοσίας για την καταστροφή του ενιαίου νομίσματος (δεν ισχύει, αν αναρωτηθήκατε). Για πολλούς φιλοευρωπαϊστές είναι εύκολο να θαφτούν οι διαφορές εντός της ευρωζώνης με αποδιοπομπαίους τράγους από το εξωτερικό, όπως οι αγγλοσαξονικές χρηματαγορές.
Αυτές οι θεωρητικές ανταλλαγές δεν έχουν μόνο ακαδημαϊκό ενδιαφέρον. Η μορφή που θα πάρει η συζήτηση θα σχηματοποιήσει επίσης τη μορφή της μελλοντικής πορείας της κρίσης. Η άποψη ότι φταίει ο αγγλοσαξονικός καπιταλισμός έχει ήδη δημιουργήσει μια τάση προς αυστηρότερη χρηματοοικονομική ρύθμιση και μια μίνι κρίση στις σχέσεις μεταξύ της ευρωζώνης και της Βρετανίας. Αν συνεχιστούν οι επιθέσεις, μπορεί να καταλήξουν στο να βρεθεί η Βρετανία πιο κοντά στην έξοδο από την ίδια την Ε.Ε.
Αντιθέτως, αν οι Νοτιοευρωπαίοι συμφωνήσουν συλλογικά ότι οι Γερμανοί είναι οι πραγματικοί φταίχτες, ίσως προσπαθήσουν να απομονώσουν τη Γερμανία εντός της Ευρώπης. Και αν οι Γερμανοί συνεχίσουν να πιστεύουν ότι η κοροϊδία της Ν. Ευρώπης είναι το πρόβλημα, θα επιμείνουν σε όλο και μεγαλύτερη λιτότητα.
Οπότε, ιδού ένας πιθανός συμβιβασμός. Αντί να επιτίθενται ένας στον άλλον, οι Ευρωπαίοι μπορούν να επιρρίψουν τις ευθύνες στους «μεγάλους Ευρωπαίους» του παρελθόντος. Άνδρες όπως ο Kohl και ο Delors ήταν πράγματι «μεγάλοι» από άλλες απόψεις. Ο Kohl οδήγησε τη γερμανική επανένωση. Ο Delors κατασκεύασε την ευρωπαϊκή ενιαία αγορά. Όμως, όσον αφορά το ευρώ, προώθησαν το μεγάλο όραμά τους αγνοώντας τις αντιρρήσεις εκείνων που αμφισβητούσαν ότι θα αποδώσει ένα ενιαίο νόμισμα σε τόσο διαφορετικές οικονομίες.
Η σημερινή Ευρώπη ζει με τις επιπτώσεις της ύβρεώς τους…
Η Ε.Ε. πλέον πρέπει να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της ύβρεως των μεγάλων… Ευρωπαίων της προηγούμενης γενιάς. Οι άνθρωποι που δημιούργησαν το ευρώ -άνδρες όπως ο Helmut Kohl, πρώην καγκελάριος της Γερμανίας, και ο αλλοτινός επικεφαλής της Κομισιόν Jacques Delors- μοιράζονταν την άποψη του Giscard d’ Estaing για τα βιβλία Ιστορίας. Αλλά το όνειρό τους να αφήσουν το κληροδότημα μιας Ενωμένης Ευρώπης με ενιαίο νόμισμα στον πυρήνα της έχει γίνει εφιάλτης.
Εν μέσω μιας απόλυτης οικονομικής και πολιτικής κρίσης, ίσως είναι άσκοπο ή και εκδικητικό να επικρίνουμε τους ηγέτες του παρελθόντος. Όμως, η απάντηση στην ερώτηση «τίς πταίει;» θα είναι σημαντική για να επιλυθεί η κρίση του ευρώ. Η χώρα ή οι ομάδες που θα καταλήξουν να επωμιστούν το μεγαλύτερο μίσος για την κρίση θα καταλήξουν και με ζημιωμένα τα συμφέροντα και τη διεθνή άποψη. Μιλώντας γενικά, υπάρχουν τρεις ομάδες που ανταγωνίζονται για τη θέση του «κακού»: οι Γερμανοί, οι Νοτιοευρωπαίοι και οι… Αγγλοσάξονες.
Η απέχθεια για τη Γερμανία είναι μεγάλη στη Νότια Ευρώπη. Ένα ζωηρό πρόσφατο παράδειγμα ήρθε από την Ιταλία, όπου η Il Giornale είχε πρωτοσέλιδο που ούρλιαζε κατά του γερμανικού Δ΄ Ράιχ. Όμως, η άγρια επίθεση κατά των Γερμανών δεν περιορίζεται στον Νότο. Ο Anatole Kaletsky, βαρυσήμαντος Βρετανός σχολιαστής, έγραψε σε στήλη του:
«Κανείς δεν πρέπει να εκπλήσσεται που η Γερμανία έχει γίνει η μεγαλύτερη απειλή για την Ευρώπη. Στο κάτω-κάτω, το ίδιο πράγμα έχει γίνει δύο φορές».
Η αντιγερμανική άποψη είναι ότι η πιο ισχυρή οικονομία της Ευρώπης αρνείται να αποδεχτεί τις αμοιβαίες υποχρεώσεις που προϋποθέτει το ενιαίο νόμισμα. Λέει ότι το ευρωσύστημα ευνοεί μαζικά τη Γερμανία. Αντί όμως να ξαναφέρει την ισορροπία με αμοιβαία υποχρέωση και αύξηση στην εγχώρια κατανάλωση, η Γερμανία δρέπει τους καρπούς, ενώ επιβάλλει λιτότητα στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Όπως είναι φυσικό, αυτή η άποψη δεν έχει σχεδόν κανέναν οπαδό στη Γερμανία ή στις άλλες πιστώτριες χώρες της Βορείου Ευρώπης, όπως η Φινλανδία και η Ολλανδία. Οι Βόρειοι πιστεύουν ότι οι ίδιοι έχουν κάνει όλα τα απαραίτητα, επιβάλλοντας βαθιές μεταρρυθμίσεις. Έχουν επίσης συνεισφέρει σε ταμεία διασώσεων ύψους πολλών δισεκατομμυρίων. Λένε ότι για την κρίση φταίνε οι σπάταλοι και διεφθαρμένοι Νότιοι, που το μόνο που θέλουν είναι να έχουν μια εύκολη ζωή με τα λεφτά των σκληρά εργαζόμενων Βορείων εταίρων τους. Η αντιπολίτευση κατηγόρησε τον Ολλανδό πρωθυπουργό ότι γίνεται «δούλος που πέφτει στα πόδια της ιταλικής και της ισπανικής μαφίας».
Βρετανοί και Αμερικανοί σχολιαστές μπορεί να πιστεύουν ότι βρίσκονται στο απυρόβλητο αυτής της ανταλλαγής κατηγοριών, αλλά σφάλλουν. Υπάρχει μια πολύ έντονη σκέψη στην Ευρώπη ότι ο πραγματικός ένοχος αυτής της κρίσης είναι ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός, όπως τον εφαρμόζουν η Βρετανία και οι ΗΠΑ.
Ο José Manuel Barroso, πρόεδρος της Κομισιόν, σχολίασε θυμωμένα σε σύνοδο του G20 ότι «η κρίση δεν προήλθε από την Ευρώπη… Η κρίση προήλθε από τη Βόρεια Αμερική και μεγάλο κομμάτι του δικού μας χρηματοπιστωτικού κλάδου μολύνθηκε από ανορθόδοξες πρακτικές».
Πολλοί Ευρωπαίοι σχολιαστές έχουν επιτεθεί στον ρόλο που έπαιξε η Goldman Sachs όταν βοήθησε την Ελλάδα να ωραιοποιήσει τα μεγέθη για το χρέος, πριν από την κρίση. Αυτές οι απόψεις εμπίπτουν εύκολα στον ορισμό της θεωρίας συνωμοσίας. Υπάρχουν ανώτατοι αξιωματούχοι στην Ε.Ε. που δείχνουν να πιστεύουν πραγματικά ότι οι Financial Times είναι κομμάτι της αγγλοσαξονικής συνωμοσίας για την καταστροφή του ενιαίου νομίσματος (δεν ισχύει, αν αναρωτηθήκατε). Για πολλούς φιλοευρωπαϊστές είναι εύκολο να θαφτούν οι διαφορές εντός της ευρωζώνης με αποδιοπομπαίους τράγους από το εξωτερικό, όπως οι αγγλοσαξονικές χρηματαγορές.
Αυτές οι θεωρητικές ανταλλαγές δεν έχουν μόνο ακαδημαϊκό ενδιαφέρον. Η μορφή που θα πάρει η συζήτηση θα σχηματοποιήσει επίσης τη μορφή της μελλοντικής πορείας της κρίσης. Η άποψη ότι φταίει ο αγγλοσαξονικός καπιταλισμός έχει ήδη δημιουργήσει μια τάση προς αυστηρότερη χρηματοοικονομική ρύθμιση και μια μίνι κρίση στις σχέσεις μεταξύ της ευρωζώνης και της Βρετανίας. Αν συνεχιστούν οι επιθέσεις, μπορεί να καταλήξουν στο να βρεθεί η Βρετανία πιο κοντά στην έξοδο από την ίδια την Ε.Ε.
Αντιθέτως, αν οι Νοτιοευρωπαίοι συμφωνήσουν συλλογικά ότι οι Γερμανοί είναι οι πραγματικοί φταίχτες, ίσως προσπαθήσουν να απομονώσουν τη Γερμανία εντός της Ευρώπης. Και αν οι Γερμανοί συνεχίσουν να πιστεύουν ότι η κοροϊδία της Ν. Ευρώπης είναι το πρόβλημα, θα επιμείνουν σε όλο και μεγαλύτερη λιτότητα.
Οπότε, ιδού ένας πιθανός συμβιβασμός. Αντί να επιτίθενται ένας στον άλλον, οι Ευρωπαίοι μπορούν να επιρρίψουν τις ευθύνες στους «μεγάλους Ευρωπαίους» του παρελθόντος. Άνδρες όπως ο Kohl και ο Delors ήταν πράγματι «μεγάλοι» από άλλες απόψεις. Ο Kohl οδήγησε τη γερμανική επανένωση. Ο Delors κατασκεύασε την ευρωπαϊκή ενιαία αγορά. Όμως, όσον αφορά το ευρώ, προώθησαν το μεγάλο όραμά τους αγνοώντας τις αντιρρήσεις εκείνων που αμφισβητούσαν ότι θα αποδώσει ένα ενιαίο νόμισμα σε τόσο διαφορετικές οικονομίες.
Η σημερινή Ευρώπη ζει με τις επιπτώσεις της ύβρεώς τους…
Ας Μιλήσουμε Επιτέλους
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου