H Ελληνική Αντιφασιστική Γελοιογραφία (1940-41)... -Μέρος Α'.

 

72 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την ιστορική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940 και το War of Cartoons δεν θα μπορούσε παρά να τιμήσει με τον δικό του τρόπο τη σημαντική αυτή ημερομηνία.

Η στρατιωτική εισβολή της φασιστικής Ιταλίας εναντίον της Ελλάδας, σχεδόν ταυτόχρονα με την απόρριψη του ιταλικού τελεσιγράφου από τον δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά τα ξημερώματα της 28/10/1940, προκάλεσε μια άνευ προηγουμένου συσπείρωση του ελληνικού λαού, έναν πρωτοφανή πατριωτικό ξεσηκωμό.

Ο συνδυασμός αυτός πατριωτικού οίστρου και ενθουσιασμού, ο οποίος γιγαντώθηκε μετά τις πρώτες στρατιωτικές νίκες, κατέκλυσε τις σελίδες των εφημερίδων, τις συχνότητες των ραδιοφώνων και τις θεατρικές επιθεωρήσεις. Το χιούμορ, η γελοιοποίηση και ο εξευτελισμός του εχθρού υπήρξαν τα πλέον ισχυρά όπλα του ψυχολογικού πολέμου, που έλαβε χώρα στα μετόπισθεν της πολεμικής αναμέτρησης των αλβανικών βουνών.

Στην κατεύθυνση αυτή, της περιπαικτικής διάθεσης του ελληνικού λαού απέναντι στην ιταλική επίθεση που δέχτηκε η χώρα στις 28 Οκτωβρίου 1940, κινήθηκε από την πρώτη στιγμή η επίσημη ελληνική προπαγάνδα. Από όλα τα είδη προπαγάνδας που επιστρατεύτηκαν, εξαιρετικά αποτελεσματική αποδείχθηκε η τέχνη της γελοιογραφίας.

Πρόκειται για ένα είδος το οποίο στην Ελλάδα είχε ήδη γνωρίσει μεγάλη άνθηση, ήδη από τον 19^ο αιώνα και αυτό, για τους εξής λόγους:

α. Εξαιτίας της λαϊκότητάς του, δηλαδή της δυνατότητας να επικοινωνεί με το κοινό με άμεσο τρόπο.

β. Στην πρόσληψη του μηνύματος δεν απαιτείται καν δυνατότητα ανάγνωσης και μπορεί να απευθύνεται σε αναλφάβητους.

γ. Τέλος, σε σχέση με άλλα δημοσιογραφικά είδη, το σκίτσο συχνότερα στοχεύει στο θυμικό και σπανιότερα στη λογική.

Η 28η Οκτωβρίου υπήρξε ο καταλύτης για την αναγέννηση της ελληνικής πολιτικής γελοιογραφίας, η οποία είχε περιπέσει σε λήθη μετά την επιβολή λογοκρισίας από την δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936. Οι σκιτσογράφοι των αθηναϊκών εφημερίδων έβγαλαν στην κυριολεξία το άχτι τους κατά του Ντούτσε και του ιταλικού φασισμού, χτυπώντας παράλληλα με έμμεσο τρόπο και τον εγχώριο, για τον οποίο η μεταξική λογοκρισία απαγόρευε κάθε κριτική.

Σπουδαία ονόματα σκιτσογράφων που μεταπολεμικά κοσμούσαν τις ελληνικές προδικτατορικές εφημερίδες, όπως του Φ. Δημητριάδη, του Ν. Καστανάκη, του Στ. Πολενάκη, του Π. Παυλίδη και άλλων, συνδέθηκαν άμεσα με τις αρχικές τους εμπνεύσεις κατά τη διάρκεια του αλβανικού έπους. Οι σκιτσογράφοι αυτοί, μαζί με άλλους, δημιούργησαν εξαιρετικής έμπνευσης γελοιογραφίες για τον πρόσθετο λόγο ότι η Ελλάδα τους μήνες εκείνους είχε πετύχει κάτι, το οποίο δε μπορεί παρά να χαρακτηριστεί ως «ελληνικό θαύμα». Πρόκειται για μια πραγματικότητα την οποία ορισμένοι εκπρόσωποι του «εκσυγχρονιστικού», αποεθνικοποιημένου ρεύματος της εγχώριας μεταμοντέρνας ιστοριογραφίας τείνουν να παραβλέπουν, στο όνομα μιας δήθεν ουδέτερης και αποστασιοποιημένης ιστορικής ματιάς.

Ποιο ήταν όμως αυτό το περίφημο «ελληνικό θαύμα» που εκτυλίχθηκε μεταξύ 1940 και 1941; Χωρίς καμία πρόθεση εθνικού αυτοθαυμασμού, παραθέτουμε απλώς τους παρακάτω αριθμούς:

1. Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα που αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει τους στρατούς 4 χωρών ταυτοχρόνως: Ιταλίας – Αλβανίας – Γερμανίας – Βουλγαρίας.

2. Συγκριτικά μεγέθη διάρκειας αντίστασης στον Άξονα (σε ημέρες):

Τσεχοσλοβακία: 0 (εισβολή Μάρτ. 1939)

Πολωνία: 30 (εισβολή Σεπτ. 1939)

Δανία: 0 (εισβολή Απρ 1940)

Νορβηγία: 61(εισβολή Απρ. 1940)

Ολλανδία: 4 (εισβολή Μάι. 1940)

Βέλγιο: 18 (εισβολή Μάι. 1940)

Γαλλία: 43 (εισβολή Ιούν. 1940)

Γιουγκοσλαβία: 3 (εισβολή Απρ. 1941)

Ελλάδα: 219 (ιταλική εισβολή Οκτ. 1940, γερμανική εισβολή Απρ. 1941)

(Πηγή)

Οι γελοιογραφίες που δημοσιεύονταν στον ελληνικό Τύπο καθ’ όλη τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου δεν έπαψαν στιγμή να εξυμνούν τις νίκες του ελληνικού στρατού στην Αλβανία γελοιοποιώντας με κάθε ευκαιρία τους «κοκορόφτερους» του Μουσολίνι και τη νεορωμαϊκή φασιστική μεγαλομανία του.

 

Το ότι επιβίωσαν στη συλλογική μνήμη αποδεικνύει ακριβώς ότι αποτύπωσαν με μαζικό τρόπο την ψυχολογία ενός ολόκληρου λαού. Δεν είναι τυχαίο που η πρώτη εικόνα που έρχεται υποσυνείδητα στον νου της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού, όταν ακούει το όνομα «Μουσολίνι», είναι η γελοιοποιημένη αναπαράσταση του Ιταλού Ντούτσε από την πένα των Ελλήνων σκιτσογράφων της εποχής...

 

Αναρτήθηκε από War of Cartoons