Οι υποστηρικτές της εξόρυξης χρυσού στα αρχαία δάση της Χαλκιδικής δεν έπαψαν να επικαλούνται ένα και μοναδικό επιχείρημα: τα οικονομικά οφέλη για τη χώρα. Η έρευνα της ολλανδικής ΜΚΟ SOMO αποδεικνύει πως ούτε αυτό ισχύει: Ο επενδυτής, η καναδική Eldorado, έχει φτιάξει ένα τούνελ με το οποίο τα κέρδη "εξορύσσονται" προς εξωτικούς φορολογικούς παραδείσους.
Τον Απρίλιο του 2013, το Συμβούλιο της Επικρατείας απέρριψε την προσφυγή εναντίον της εξόρυξης χρυσού από την Eldorado Gold και την ελληνική θυγατρική της, την Ελληνικός Χρυσός, των εταιρειών δηλαδή που εκμεταλλεύονται τα κοιτάσματα στη Χαλκιδική.
Το δικαστήριο στο σκεπτικό του υπέρ της επένδυσης ανέφερε πως “οφέλη στην εθνική οικονομία θα προκύψουν” [...] από την “αύξηση του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος της χώρας μέσω της φορολογίας του φορέα εκμετάλλευσης και των επιχειρήσεων που σχετίζονται με την επένδυση”.
Ένα μόλις χρόνο μετά, αυτό τουλάχιστον το επιχείρημα των ανώτατων δικαστών αποδεικνύεται σαθρό. Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά ευρήματα (η τελική έκθεση θα δημοσιευτεί τον Ιανουάριο του 2015) της ολλανδικής ΜΚΟ SOMO, η Eldorado Gold χρησιμοποιεί μια σειρά από ολλανδικές εταιρείες-θυρίδες (mailbox companies) για να φοροαποφεύγει στην Ελλάδα.
Με τον όρο εταιρεία-θυρίδα εννοούνται οι θυγατρικές εταιρείες που ιδρύονται ώστε να αποτελέσουν αγωγό, δίαυλο εισοδήματος. Οι εταιρείες αυτού του τύπου χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά κεφαλαίων από τα κράτη όπου γίνεται η επένδυση σε κράτη (“φορολογικές δικαιοδοσίες”) με πολύ χαμηλή φορολογία. Γι αυτό τον λόγο οι επιχειρηματικοί όμιλοι ή οι θυγατρικές τους, ιδρύονται και έχουν την έδρα τους σε χώρες με μικρή ή ανύπαρκτη φορολόγηση. Μπορούν είτε να μεταφέρουν το εισόδημα τους εκεί είτε να το διοχετεύσουν από εκεί σε φορολογικούς παραδείσους χωρίς να χρειαστεί να καταβάλουν φόρους ούτε στις χώρες «καταγωγής» τους ούτε σε αυτές στις οποίες δραστηριοποιούνται.
Στην προκαταρκτική της έκθεση, η ολλανδική ΜΚΟ SOMO (Κέντρο για την Έρευνα των Πολυεθνικών Εταιρειών) διαπιστώνει ότι η χρήση εταιρειών-θυρίδων με έδρα την Ολλανδία είναι μια προσφιλής τακτική των εταιρειών εξόρυξης ώστε να αποφεύγουν τους φόρους.
Παρότι η Ολλανδία δεν αποτελεί φορολογικό παράδεισο, όπως η Ελβετία ή τα νησιά Κέιμαν, στην ουσία λειτουργεί ως ένας ιδιότυπος φορολογικός μεσάζων: Διευκολύνει τη φοροαποφυγή των πολυεθνικών εταιρειών μέσω της χρήσης εταιρειών-θυρίδων οι οποίες διοχετεύουν κεφάλαια με ενδιάμεσο σταθμό την Ολλανδία προς δικαιοδοσίες με χαμηλό ή μηδενικό φόρο επί του εταιρικού εισοδήματος.
Υπάρχουν παραθυράκια στους νόμους της Ε.Ε., όπως για παράδειγμα η ευρωπαϊκή οδηγία για τη σχέση Μητρικής - Θυγατρικής Εταιρείας αλλά και η οδηγία τα δικαιώματα (royalties), που ενθαρρύνουν τη φοροαποφυγή: Επιτρέπουν τη μεταφορά κεφαλαίων με τη μορφή παθητικού εισοδήματος (μερίσματα, δικαιώματα, τόκοι και υπεραξίες) από ένα κράτος-μέλος της Ε.Ε. μέσω της Ολλανδίας προς έναν φορολογικό παράδεισο χωρίς όμως να φορολογούνται.
Το σχήμα λαμβάνει χώρα σε δύο φάσεις: Αρχικά, η απουσία φόρων παρακράτησης εντός της Ε.Ε. επιτρέπει την αφορολόγητη μεταφορά των κερδών στην Ολλανδία. Στη συνέχεια, η απουσία φόρου παρακράτησης στην Ολλανδία επιτρέπει στα κεφάλαια αυτά να βγουν από τη χώρα χωρίς να φορολογηθούν, μέσω δηλαδή μίας εταιρείας-θυρίδας.
Το μόνο που χρειάζεται μια εταιρεία-θυρίδα είναι όπως λέει το όνομά της μια ταχυδρομική διεύθυνση. Αντιθέτως, δεν χρειάζεται προσωπικό ούτε φυσική παρουσία. Οι υπηρεσίες που αυτή η εταιρεία παρέχει καλύπτονται στην ουσία από ειδικά γραφεία που αναλαμβάνουν τέτοιες δουλειές για εκατοντάδες ανάλογες εταιρείες-θυρίδες. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγονται οι φόροι που θα οφείλονταν αν η μεταφορά κεφαλαίων γινόταν απευθείας προς τον φορολογικό παράδεισο: οι εταιρείες (όπως η Eldorado) κερδίζουν εκατομμύρια, τα κράτη (όπως η Ελλάδα) χάνουν εκατομμύρια.
Η Ολλανδία φυσικά δεν είναι η μόνη χώρα που διευκολύνει την φοροαποφυγή. Η Κύπρος, το Λουξεμβούργο, η Αυστρία αλλά και διάφορες εξωχώριες ευρωπαϊκές δικαιοδοσίες χρησιμοποιούνται για τον ίδιο σκοπό.
Την 1η Νοεμβρίου στο Δημαρχιακό Μέγαρο Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε δημόσια συζήτηση σχετικά με τα προκαταρκτικά ευρήματα της έρευνας της SOMO για την φοροαποφυγή της El Dorado. Η έκθεση της SOMO στην τελική της μορφή θα δημοσιευτεί τον Ιανουάριο του 2015.
Η SOMO πληροφορήθηκε την υπόθεση της Χαλκιδικής από Έλληνες ακτιβιστές που διαδήλωναν έξω από την "έδρα" των εταιρειών-θυρίδων της Eldorado στο Άμστερνταμ για να διαμαρτυρηθούν για την εξόρυξη χρυσού.
Η θυγατρική της Eldorado Gold, η Eldorado Gold (Greece) BV, είναι η ενδιάμεση εταιρεία (με έδρα στην Ολλανδία) που μέσω της ελληνικής εταιρείας Ελληνικός Χρυσός κατέχει τα ορυχεία χρυσού και χαλκού στην Ελλάδα. Μέσω αυτής της εταιρείας, διαπιστώθηκε εισόδημα διοχετεύεται σε φορολογικούς παραδείσους ώστε αυτό το εισόδημα να μην φορολογηθεί ούτε στην Ελλάδα (όπου λαμβάνει χώρα η εξόρυξη) ούτε στον Καναδά, όπου η μητρική Eldorado Gold έχει την έδρα της.
Η έκθεση της SOMO αναφέρει ότι υπάρχουν και άλλες ολλανδικές θυγατρικές που σχετίζονται με τις δραστηριότητες της Eldorado Gold στην Ελλάδα. Υπάρχουν 9 τέτοιες εταιρείες με συνολικά κεφάλαια ύψους 1,85 δισ., με βάση τα ετήσια στοιχεία για το 2013. Με εξαίρεση μία, οι υπόλοιπες δημιουργήθηκαν τα τελευταία τρία χρόνια.
| Οι Ολλανδικές θυγατρικές της Eldorado που σχετίζονται με την Ελλάδα (σε εκ. ευρώ) | |||||
| Όνομα | Ενεργητικό | Προσωπικό | Ιδρύθηκε | Δραστηριότητα | Σημειώσεις |
| 1. SG Resources BV | 266 | 0 | 2006 | Εταιρεία συμμετοχών και χρηματοδοτήσεων | |
| 2. Eldorado Gold Cooperatief UA | 170 | 3 | 2011 | Εταιρεία συμμετοχών και χρηματοδοτήσεων | Ο συνεταιρισμός ιδρύθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2011. Τα μέλη ήταν Eldorado Gold Corporation (Καναδάς) και DL Moss (όμως η συμμετοχή της μεταφέρθηκε στην Eldorado Gold Holdings (BC) Limited (Καναδάς) τον Φεβρουάριο του 2012. |
| 3. Eldorado Gold (Netherlands) BV | 477 | 0 | 2012 | Εταιρεία συμμετοχών και χρηματοδοτήσεων | Πριν την αλλαγή ονόματος ονομαζόταν European Goldfields Mining (Netherlands) BV |
| 4. Eldorado Thrace (Greece) BV | 22 | 0 | 2012 | Εταιρεία συμμετοχών και χρηματοδοτήσεων | Πριν την αλλαγή ονόματος ονομαζόταν European Glodfields (Treasury) BV |
| 5. Eldorado Gold (Greece) GV | 549 | 0 | 2012 | Εταιρεία συμμετοχών και χρηματοδοτήσεων | Πριν την αλλαγή ονόματος ονομαζόταν European Glodfields (Greece) GV |
| 6. Deva Gold (Barbados) Ltd. | 12 | n/a | Χρηματοδότηση Ρουμανικών θυγατρικών μέσω συμμετοχών και δανείων | Πρόκειται για εταιρία με έδρα τα Μπαρμπάντος που το 2012 άλλαξε την έδρα της στο Άμστερνταμ. Ωστόσο η εταιρία διαγράφτηκε από το εμπορικό επιμελητήριο και ο μοναδικός ισολογισμός της που είναι διαθέσιμος είναι αυτός του 2012. | |
| 7. Eldorado Gold Treasury GV | 121 | 0 | 2013 | Εταιρία χρηματοδοτήσεων | Ιδρύθηκε στις 20 Φεβρουαρίου του 2013 από τον μέτοχό της, την Eldorado Cooperatief UA |
| 8. Scarborough Minerals International BV | 234 | - | 2014 | Εταιρεία συμμετοχών και χρηματοδοτήσεων | |
| 9. Thrace Investments BV | -1 | - | 2014 | ||
| Ολλανδικές θυγατρικές που σχετίζονται με τις δραστηρίοτητες στην Τουρκία και την Ρουμανία | |||||
| 10. Greater Pontides Exploration BV | 8 | 0 | - | Εταιρεία συμμετοχών και χρηματοδοτήσεων Τουρκικών θυγατρικών | Αυτή η εταιρία ανήκει κατά 51% στην Eldorado Gold (Netherlands) BV, ενώ το υπόλοιπο 49% κατέχει η Ariana Eploration and Developm,ent Limited (UK) |
| 11. Greater Anatolia BV | Η εταιρία αυτή διαγράφηκε από το εμπορικό επιμελητήριο | ||||
| 12. Eldorado Gold (Romania) BV | 15 | 0 | - | Εταιρεία συμμετοχών και χρηματοδοτήσεων | |
Ψωνίζοντας την κατάλληλη σύμβαση
Οι συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας αποσκοπούν στο να αποφευχθεί η διπλή φορολόγηση αλλά συχνά οδηγούν στη διπλή… μη φορολόγηση. Οι συμφωνίες αυτές ορίζουν συνήθως χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές σε σχέση με τις εθνικές φορολογίες των εμπλεκόμενων κρατών ώστε να ενισχύσουν τις μεταξύ τους επενδύσεις. Ο φόρος παρακρατείται στην πηγή του εισοδήματος που καταβάλλεται σε ξένους υπηκόους ή σε αλλοδαπές εταιρείες και γενικά στα παθητικά εισοδήματα (μερίσματα, δικαιώματα, τόκοι).
Παρότι οι συμβάσεις αυτές είναι διμερείς, η χρήση εταιρειών - θυρίδων επιτρέπει στις πολυεθνικές εταιρείες να επωφελούνται από αυτές ακόμη και αν δεν δραστηριοποιούνται οικονομικά σε μία από τις δύο χώρες που υπογράφουν τις συμφωνίες. Η πρακτική αυτή ονομάζεται “αγορά συμβάσεων” (treaty shopping). Όλο και περισσότερα είναι τα στοιχεία του ΟΗΕ, του ΟΟΣΑ και του ΔΝΤ που δείχνουν πως οι συμφωνίες διπλής φορολόγησης έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην είσπραξη εσόδων σε εθνικό επίπεδο.
Η επιτροπή Φορολογίας των Ηνωμένων Εθνών έχει επισημάνει ότι οι διακρατικές συμβάσεις που προβλέπουν χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές, σε συνδυασμό με την πρακτική των πολυεθνικών εταιρειών να διαλέγουν σε ποια σύμβαση θα υπαχθούν, στερούν σημαντικά έσοδα από τις χώρες όπου πραγματικά δραστηριοποιείται η κάθε πολυεθνική. Αυτός ήταν ο λόγος που το ΔΝΤ συμβούλεψε τη Μογγολία, μια χώρα με μεγάλη εξορυκτική βιομηχανία, να επανεξετάσει το σύνολο των φορολογικών συμβάσεών της καθώς διαπιστώθηκαν (από την κυβέρνηση της χώρας) σημαντικές απώλειες στα έσοδα εξαιτίας της πρακτικής των πολυεθνικών να διαλέγουν τη σύμβαση που τις συμφέρει.
| Υπολογίζοντας τις απώλειες φορολογικών εσόδων για την Ελλάδα, μέρος 1ο | |||||
| Έτος | Αξία ομολογιακών δανείων από Ολλανδικές εταιρίες στο τέλος του έτους | Συνολικά ποσά που οφείλονται από την Ελλινικός Χρυσός Α.Ε. στις 4 Ολλανδικές ετιαρίες | Οι παρακρατούμενοι φόροι που οφείλονται από την Ελληνικός Χρυσός ΑΕ στις Ολλανδικές εταιρίες | Οι παρακρατούμενοι φόροι που οφείλονται από την Ελληνικός Χρυσός ΑΕ στον Καναδό ιδιοκτίτη | Υπολογιζόμενη απώλεια για την Ελλάδα |
| 2009 | € 8.000.000 | € 32.356 | € 1.618 | € 11.325 | € 9.707 |
| 2010 | € 21.000.000 | € 582.898 | € 29.145 | € 204.014 | € 174.869 |
| 2011 | € 24.000.000 | € 1.203.735 | € 60.187 | € 120.373 | € 60.187 |
| 2012 | € 86.197.000 | € 4.128.499 | € 206.425 | € 412.850 | € 206.425 |
| 2013 (until June) | € 176.418.000 | € 3.507.862 | € 175.393 | € 350.786 | € 175.393 |
| 2013 (since July) | € 176.418.000 | € 3.507.862 | € - | € 350.786 | € 350.766 |
| Σύνολο | € 12.963.211 | € 472.767 | € 1.450.135 | € 977.367 | |
Η Eldorado απέκτησε τις περισσότερες από τις θυγατρικές της στην Ολλανδία όταν εξαγόρασε την European Goldfields το 2012 (βλ. σχετικά το Story Timeline). Η European Goldfields ήδη από το 2001 είχε συστήσει στην Ολλανδία ένα πλέγμα εταιρειών για τις επενδύσεις της στην Ελλάδα σε μια περίοδο που δεν υπήρχε συμφωνία διπλής φορολόγησης μεταξύ Ελλάδας και Καναδά. Αυτό συνέβη λίγο καιρό αφότου η Ολλανδία μείωσε την παρακράτηση φόρου και παρείχε τη δυνατότητα για συμφωνίες προέγκρισης τιμολόγησης με τις οποίες δηλαδή οι φορολογικές αρχές προσυμφωνούν ένα καθεστώς τιμολόγησης των ενδοομιλικών συναλλαγών.
Οι φορολογικοί συντελεστές στην Ελλάδα ανέρχονταν στο 35%. Η ελληνο-ολλανδική σύμβαση αποφυγής διπλής φορολογίας προέβλεπε φορολόγηση αρκετά χαμηλότερη: 10% επί των τόκων και 7% επί των δικαιωμάτων. Αυτό έδωσε στην European Goldfields ένα πλεονέκτημα της τάξης του 25% στους τόκους που έφευγαν από την Ελλάδα, παρότι δεν είχε υπαρκτή δραστηριότητα στην Ολλανδία.
| Υπολογίζοντας τις απώλειες φορολογικών εσόδων για την Ελλάδα, μέρος 2ο | |||
| Year | Συνολικοί τόκοι που οφείλονταν από τρεις ολλανδικές επιχειρήσεις για τα δάνεια που έλαβε από τις υπεράκτιες στα Μπαρμπάντος | Φόρος εισοδήματος στην Ελλάδα | Υπολογιζόμενες απώλειες κερδών από φόρους στην Ελλάδα |
| 2012 | € 3.363.750,08 | 20% | € 672.750 |
| 2013 | € 4.150.084,63 | 26% | € 1.079.022,00 |
| Σύνολο | € 7.513.834,71 | € 1.751.772,02 | |
Το 2011 συνάφθηκε η σύμβαση μεταξύ Καναδά και Ελλάδα, η οποία περιελάμβανε συντελεστή της τάξης του 10%. Όμως, η χρήση ολλανδικών εταιρειών θυρίδων οδηγεί σε ακόμη μικρότερη φορολόγηση και αυτό γιατί το 2009 εφαρμόστηκε η ευρωπαϊκή οδηγία για τους Τόκους και τα Δικαιώματα κατήργησε την παρακράτηση φόρων επί των τόκων και των δικαιωμάτων. Στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες του Νότου δόθηκε μεταβατική περίοδος 5 ετών εντός της οποίας μπορούσαν να παρακρατούν 5%. ο φορολογικός συντελεστής είναι μόλις 5%.
Τελικά, το 2013, ο φόρος καταργήθηκε πλήρως με αποτέλεσμα οι τόκοι να είναι ουσιαστικά αφορολόγητοι. Εξαιτίας αυτού το ελληνικό δημόσιο έχει χάσει σχεδόν 1 εκατομμύριο ευρώ από την Eldorado Gold τα τελευταία 5 χρόνια. Πάνω από το μισό αυτού του ποσού χάθηκε μέσα στο 2013.
Είναι σαφές πως γι αυτούς τους λόγους κοστίζει πολύ φθηνότερα στην Eldorado Gold να περνάει το "ελληνικό" της εισόδημα μέσω των ολλανδικών εταιρειών αντί να το στέλνει απευθείας στον Καναδά. Η ειρωνία είναι ότι η απώλεια εισοδήματος για την Ελλάδα επιτράπηκε και συνέβη την ίδια περίοδο που η χώρα επλήγη απο την οικονομική κρίση, και η ανάγκη για φορολογικά έσοδα ήταν μεγαλύτερη από ποτέ.
Ο βασικός αντίλογος της εταιρείας έναντι αυτών των διαπιστώσεων είναι πως η απώλεια εσόδων είναι πολύ μικρή. Ο λόγος που το νούμερο είναι πράγματι τόσο μικρό είναι πως στη Χαλκιδική στην ουσία η εξόρυξη χρυσού (ως τελικού προιόντος μεταλλουργίας) είναι ακόμα σε φάση ανάπτυξης. Το σχήμα όμως φοροαποφυγής είναι ήδη εν ισχύ. Οι θιασώτες της επένδυσης στη Χαλκιδική από την αρχή επέμεναν να υπογραμμίζουν τα οικονομικά οφέλη για τη χώρα. Ποιο είναι όμως το νόημα για μια χώρα να επιτρέπει μια επένδυση με τέτοιο περιβαλλοντικό κόστος και αψηφώντας την τοπική κοινωνία, όταν τελικά τα οφέλη που θα μείνουν στη χώρα είναι ψίχουλα;
www.thepressproject.gr
Τελικά, το 2013, ο φόρος καταργήθηκε πλήρως με αποτέλεσμα οι τόκοι να είναι ουσιαστικά αφορολόγητοι. Εξαιτίας αυτού το ελληνικό δημόσιο έχει χάσει σχεδόν 1 εκατομμύριο ευρώ από την Eldorado Gold τα τελευταία 5 χρόνια. Πάνω από το μισό αυτού του ποσού χάθηκε μέσα στο 2013.
Είναι σαφές πως γι αυτούς τους λόγους κοστίζει πολύ φθηνότερα στην Eldorado Gold να περνάει το "ελληνικό" της εισόδημα μέσω των ολλανδικών εταιρειών αντί να το στέλνει απευθείας στον Καναδά. Η ειρωνία είναι ότι η απώλεια εισοδήματος για την Ελλάδα επιτράπηκε και συνέβη την ίδια περίοδο που η χώρα επλήγη απο την οικονομική κρίση, και η ανάγκη για φορολογικά έσοδα ήταν μεγαλύτερη από ποτέ.
Ο βασικός αντίλογος της εταιρείας έναντι αυτών των διαπιστώσεων είναι πως η απώλεια εσόδων είναι πολύ μικρή. Ο λόγος που το νούμερο είναι πράγματι τόσο μικρό είναι πως στη Χαλκιδική στην ουσία η εξόρυξη χρυσού (ως τελικού προιόντος μεταλλουργίας) είναι ακόμα σε φάση ανάπτυξης. Το σχήμα όμως φοροαποφυγής είναι ήδη εν ισχύ. Οι θιασώτες της επένδυσης στη Χαλκιδική από την αρχή επέμεναν να υπογραμμίζουν τα οικονομικά οφέλη για τη χώρα. Ποιο είναι όμως το νόημα για μια χώρα να επιτρέπει μια επένδυση με τέτοιο περιβαλλοντικό κόστος και αψηφώντας την τοπική κοινωνία, όταν τελικά τα οφέλη που θα μείνουν στη χώρα είναι ψίχουλα;
www.thepressproject.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου