Ο δικτάτορας Μεταξάς εν μέσω των οργανωμένων της ΕΟΝ. Το «Ημερολόγιό» του είναι αποκαλυπτικό για την προσωπικότητά του
Συντάκτες:
Τάσος Κωστόπουλος, Αντα Ψαρρά, Δημήτρης Ψαρράς
Εβδομήντα εννιά χρόνια από την κήρυξή της, η δικτατορία της 4ης Αυγούστου εξακολουθεί να προσφέρει υλικό σε ιστορικούς και πολιτικούς αναλυτές. Μάλιστα εδώ και μερικά χρόνια έχει επιχειρηθεί από ένα ρεύμα ιστορικής αναθεώρησης ακόμα και μια άτυπη «αποκατάσταση» της δικτατορίας, μέσα από ποικίλους συλλογισμούς και αναφορές. Για την ακρίβεια είναι ο ίδιος ο δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς ο οποίος αντιμετωπίζεται από μερίδα ιστορικών ερευνητών αλλά και μέσων ενημέρωσης ως σημαντικός «πολιτικός άνδρας», με αξιόλογη δράση και ακόμα πιο αξιοπρόσεκτη πολιτική σκέψη.
Η δυσκολία γι’ αυτούς τους όψιμους απολογητές του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου είναι ότι το ίνδαλμά τους έχει φροντίσει να αποκαθηλώσει τον εαυτό του και να παρουσιαστεί απέναντί μας χωρίς την προστασία των τυφλωμένων από τον φανατισμό οπαδών του. Στο πολύτομο «Ημερολόγιο» που μας έχει αφήσει περιέχονται όλα τα σχετικά στοιχεία γι’ αυτή την αποκαθήλωση.
Η δυσκολία γι’ αυτούς τους όψιμους απολογητές του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου είναι ότι το ίνδαλμά τους έχει φροντίσει να αποκαθηλώσει τον εαυτό του και να παρουσιαστεί απέναντί μας χωρίς την προστασία των τυφλωμένων από τον φανατισμό οπαδών του. Στο πολύτομο «Ημερολόγιο» που μας έχει αφήσει περιέχονται όλα τα σχετικά στοιχεία γι’ αυτή την αποκαθήλωση.
Μέσα στο «Ημερολόγιο» εμφανίζεται ο πανίσχυρος δικτάτορας ως ένα πλεγματικό ανθρωπάκι που ασχολείται με κάθε άλλο ζήτημα πέρα από τα σημαντικά, ακόμα και κατά τις πιο κρίσιμες ιστορικές στιγμές που έζησε ως στρατιωτικός και ως πολιτικός. Αυτός είναι ο λόγος που οι νοσταλγοί ή απολογητές του Μεταξά αισθάνονται πριν απ’ όλα την ανάγκη να επιτεθούν σε όσους επικαλούνται στοιχεία από το «Ημερολόγιο» ή απλώς αναφέρονται σ’ αυτό.
Η πιο επεισοδιακή προσπάθεια απολογητών της μεταξικής δικτατορίας να αποκρούσουν τη δημοσιοποίηση αποκαλυπτικών λεπτομερειών από το «Ημερολόγιο» συνέβη λίγο προτού έρθει η άλλη δικτατορία, της 21ης Απριλίου. Ηταν μια σειρά δημοσιευμάτων του Ρένου Αποστολίδη (1924-2004) στο περιοδικό «Νέα Ελληνικά» το 1966 και το 1967 που πυροδότησε την έκρηξη της νεοσύστατης τότε οργάνωσης «Κόμμα 4ης Αυγούστου» του Κωνσταντίνου Πλεύρη. Η υπόθεση κατέληξε στα δικαστήρια.
Η ανάγνωση που κάνει ο Ρένος Αποστολίδης στο «Ημερολόγιο» του Μεταξά είναι ξεκαρδιστική. Βέβαια δεν ολοκληρώθηκε, διότι μεσολάβησε το πραξικόπημα των συνταγματαρχών και τα «Νέα Ελληνικά» έπαψαν να κυκλοφορούν, όπως και κάθε άλλη ελεύθερη φωνή στον δημόσιο λόγο. Είχε προλάβει να γράψει μόλις πέντε συνέχειες, στις οποίες κάλυπτε μόνο τους δύο πρώτους τόμους του «Ημερολογίου».
Η πιο επεισοδιακή προσπάθεια απολογητών της μεταξικής δικτατορίας να αποκρούσουν τη δημοσιοποίηση αποκαλυπτικών λεπτομερειών από το «Ημερολόγιο» συνέβη λίγο προτού έρθει η άλλη δικτατορία, της 21ης Απριλίου. Ηταν μια σειρά δημοσιευμάτων του Ρένου Αποστολίδη (1924-2004) στο περιοδικό «Νέα Ελληνικά» το 1966 και το 1967 που πυροδότησε την έκρηξη της νεοσύστατης τότε οργάνωσης «Κόμμα 4ης Αυγούστου» του Κωνσταντίνου Πλεύρη. Η υπόθεση κατέληξε στα δικαστήρια.
Η ανάγνωση που κάνει ο Ρένος Αποστολίδης στο «Ημερολόγιο» του Μεταξά είναι ξεκαρδιστική. Βέβαια δεν ολοκληρώθηκε, διότι μεσολάβησε το πραξικόπημα των συνταγματαρχών και τα «Νέα Ελληνικά» έπαψαν να κυκλοφορούν, όπως και κάθε άλλη ελεύθερη φωνή στον δημόσιο λόγο. Είχε προλάβει να γράψει μόλις πέντε συνέχειες, στις οποίες κάλυπτε μόνο τους δύο πρώτους τόμους του «Ημερολογίου».
Το ενδιαφέρον είναι ότι ο Αποστολίδης δεν μπορεί να κατηγορηθεί ότι έδρασε από «αντιφασιστική» ή «αριστερή» προκατάληψη. Το αντίθετο μάλιστα. Ο ίδιος αρνήθηκε σε όλη του τη δημόσια διαδρομή την ένταξη σε κομματικούς σχηματισμούς, διεκδικώντας την «προσωπική» πολιτική ταυτότητα.
Μάλιστα εκείνη ειδικά την περίοδο είχε προκαλέσει τη μήνιν της Αριστεράς εξαιτίας του πρωταγωνιστικού του ρόλου δύο χρόνια νωρίτερα (τον Ιούλιο του 1964) στο επεισόδιο της μαζικής εισβολής ακροδεξιών τραμπούκων στη Βουλή. Ο ίδιος ο Αποστολίδης γράφει -όχι χωρίς κάποια πικρία- ότι η Αριστερά θεωρεί «φασιστικό» το περιοδικό του («Νέα Ελληνικά», τχ. 16, Απρίλιος 1967, σ. 1.213).
Το «Ημερολόγιο» και ο Ρένος
Η σειρά των άρθρων για το «Ημερολόγιο» ξεκίνησε στο τχ. 3 της Γ΄ περιόδου των «Νέων Ελληνικών» (σ. 209-231) με τίτλο «Κριτική του εντύπου, Ανατίναξη του κεντρικού θρύλου ή Exhibitio Dictatoris». Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στο ίδιο τεύχος υπάρχει ταυτόχρονα συνέντευξη του Μίκη Θεοδωράκη και άρθρο τού μετέπειτα προπαγανδιστή της χούντας Γεωργίου Γεωργαλά περί «κομμουνισμού». Ακολούθησαν άλλες τέσσερις συνέχειες, στα τχ. 7 (σ. 524-533), 9 (σ. 692-698), 11 (σ. 865-868), 16 (σ. 1.211-1.215). Ο Αποστολίδης αναζητά τη λεπτομέρεια στο κείμενο του «Ημερολογίου» και σχολιάζει με σπαρταριστές παρατηρήσεις τον τρόπο που λειτουργεί ο Μεταξάς ως στρατιωτικός, διπλωμάτης, πολιτικός και… άντρας.
Περιοριζόμαστε σε ελάχιστα παραδείγματα, αλλά συστήνουμε θερμά την αναζήτηση και την ανάγνωση του συνόλου αυτής της εξαιρετικά διασκεδαστικής και διαφωτιστικής σειράς άρθρων. Εντός εισαγωγικών παραθέτουμε τα αποσπάσματα του «Ημερολογίου», ενώ τα σχόλια του Αποστολίδη μέσα σε αγκύλες.
■ [Ο πόλεμος έχει από διημέρου εκραγή, οι εχθροπραξίες είναι εν πλήρει αναπτύξει –μάλιστα έχει κιόλας αρχίσει η άτακτη φυγή μας:] «Την νύκτα απόψε μανθάνω πλέον θετικώς ότι οι Τούρκοι μας απεδίωξαν από τα Γκριτζόβαλι και την Μελούνα. Η είδησις είναι κεραυνός. Αύριο θα έχωμεν τους Τούρκους προ της Λαρίσης» (6.4.1897). [Και ο «φλεγόμενος» τάχα για πόλεμο «υπερπατριώτης» ανθυπολοχαγίσκος ενδιαφέρεται για την… καλή του την στολή:] «Εξύπνησα πολύ πρωί, μετά τεταραγμένον ύπνον. Ηκούοντο μακρυνοί κανονιοβολισμοί.
Αγωνία με κατέλαβε». [Θα έλεγε κανείς: για την Πατρίδα αγωνιά ο νεαρός θερμόαιμος! Αλλ’ όχι! Για… τα πράγματά του και για την ασφαλή φυγή του, χωρίς να χάση ούτε μαντιλάκι ή κορδονέτο!] «Εισήλθον οι Τούρκοι διά της Μελούνας εις την πεδιάδα;» [Μήπως «θα δράμη» λοιπόν, «να δράξη τυφέκιον οπλίτου έστω, και να αμύνη, μέχρι τελευταίας ρανίδος του κυανού αίματός του, την δύστηνον Πατρίδα»; Οχι. Γι’ άλλο φλέγεται!] «Εσκεπτόμην να δέσω τα πράγματά μου και να τα στείλω εις ασφαλές τι μέρος! Εχω πάρει μαζί μου την μεγάλην μου στολήν». […] «Λοιπόν εσκεπτόμην -[αξιωματικός αυτός, επαγγελματίας ''υπερασπιστής της Πατρίδος'', ώρα που χάνονταν η Θεσσαλία!]- πού και πώς να στείλω τας αποσκευάς και να κρατήσω μαζί μου ολίγα εσώρουχα. Εντούτοις έδεσα όλα μου τα πράγματα». [Προφανώς από τσιγγουνιά! Για να μη χάση τυχόν ούτε… εσώρουχο!]
Μάλιστα εκείνη ειδικά την περίοδο είχε προκαλέσει τη μήνιν της Αριστεράς εξαιτίας του πρωταγωνιστικού του ρόλου δύο χρόνια νωρίτερα (τον Ιούλιο του 1964) στο επεισόδιο της μαζικής εισβολής ακροδεξιών τραμπούκων στη Βουλή. Ο ίδιος ο Αποστολίδης γράφει -όχι χωρίς κάποια πικρία- ότι η Αριστερά θεωρεί «φασιστικό» το περιοδικό του («Νέα Ελληνικά», τχ. 16, Απρίλιος 1967, σ. 1.213).
Το «Ημερολόγιο» και ο Ρένος
Η σειρά των άρθρων για το «Ημερολόγιο» ξεκίνησε στο τχ. 3 της Γ΄ περιόδου των «Νέων Ελληνικών» (σ. 209-231) με τίτλο «Κριτική του εντύπου, Ανατίναξη του κεντρικού θρύλου ή Exhibitio Dictatoris». Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στο ίδιο τεύχος υπάρχει ταυτόχρονα συνέντευξη του Μίκη Θεοδωράκη και άρθρο τού μετέπειτα προπαγανδιστή της χούντας Γεωργίου Γεωργαλά περί «κομμουνισμού». Ακολούθησαν άλλες τέσσερις συνέχειες, στα τχ. 7 (σ. 524-533), 9 (σ. 692-698), 11 (σ. 865-868), 16 (σ. 1.211-1.215). Ο Αποστολίδης αναζητά τη λεπτομέρεια στο κείμενο του «Ημερολογίου» και σχολιάζει με σπαρταριστές παρατηρήσεις τον τρόπο που λειτουργεί ο Μεταξάς ως στρατιωτικός, διπλωμάτης, πολιτικός και… άντρας.
Περιοριζόμαστε σε ελάχιστα παραδείγματα, αλλά συστήνουμε θερμά την αναζήτηση και την ανάγνωση του συνόλου αυτής της εξαιρετικά διασκεδαστικής και διαφωτιστικής σειράς άρθρων. Εντός εισαγωγικών παραθέτουμε τα αποσπάσματα του «Ημερολογίου», ενώ τα σχόλια του Αποστολίδη μέσα σε αγκύλες.
■ [Ο πόλεμος έχει από διημέρου εκραγή, οι εχθροπραξίες είναι εν πλήρει αναπτύξει –μάλιστα έχει κιόλας αρχίσει η άτακτη φυγή μας:] «Την νύκτα απόψε μανθάνω πλέον θετικώς ότι οι Τούρκοι μας απεδίωξαν από τα Γκριτζόβαλι και την Μελούνα. Η είδησις είναι κεραυνός. Αύριο θα έχωμεν τους Τούρκους προ της Λαρίσης» (6.4.1897). [Και ο «φλεγόμενος» τάχα για πόλεμο «υπερπατριώτης» ανθυπολοχαγίσκος ενδιαφέρεται για την… καλή του την στολή:] «Εξύπνησα πολύ πρωί, μετά τεταραγμένον ύπνον. Ηκούοντο μακρυνοί κανονιοβολισμοί.
Αγωνία με κατέλαβε». [Θα έλεγε κανείς: για την Πατρίδα αγωνιά ο νεαρός θερμόαιμος! Αλλ’ όχι! Για… τα πράγματά του και για την ασφαλή φυγή του, χωρίς να χάση ούτε μαντιλάκι ή κορδονέτο!] «Εισήλθον οι Τούρκοι διά της Μελούνας εις την πεδιάδα;» [Μήπως «θα δράμη» λοιπόν, «να δράξη τυφέκιον οπλίτου έστω, και να αμύνη, μέχρι τελευταίας ρανίδος του κυανού αίματός του, την δύστηνον Πατρίδα»; Οχι. Γι’ άλλο φλέγεται!] «Εσκεπτόμην να δέσω τα πράγματά μου και να τα στείλω εις ασφαλές τι μέρος! Εχω πάρει μαζί μου την μεγάλην μου στολήν». […] «Λοιπόν εσκεπτόμην -[αξιωματικός αυτός, επαγγελματίας ''υπερασπιστής της Πατρίδος'', ώρα που χάνονταν η Θεσσαλία!]- πού και πώς να στείλω τας αποσκευάς και να κρατήσω μαζί μου ολίγα εσώρουχα. Εντούτοις έδεσα όλα μου τα πράγματα». [Προφανώς από τσιγγουνιά! Για να μη χάση τυχόν ούτε… εσώρουχο!]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου